Psychologiczne korelaty stresu pacjentów z opornym nadciśnieniem tętniczym i ich metody radzenia sobie
Streszczenie
Wstęp. Związek cech osobowości, stresu psychologicznego z nadciśnieniem tętniczym był dotychczas przedmiotem licznych badań. Coraz więcej danych przemawia za wpływem zmiennych psychologicznych na rozwój nadciśnienia tętniczego, a także na przebieg leczenia. W związku z rozpowszechnieniem choroby nadciśnieniowej w populacji oraz zróżnicowanym pod względem medycznym przebiegiem jej leczenia warto przyjrzeć się również sylwetkom psychologicznym pacjentów, uwzględniając m.in. kryterium podatności na leczenie.
Materiał i metody. W badaniu wzięło udział 180 pacjentów ze zdiagnozowanym nadciśnieniem tętniczym w przedziale wiekowym 55–70 lat. Projekt badawczy realizowano w 7. Szpitalu Marynarki Wojennej w Gdańsku Oliwie. Celem projektu badawczego była ocena związku pomiędzy odczuwanym stresem psychologicznym, sposobami radzeniem sobie ze stresem, cechami osobowości związanymi z emocjami a przebiegiem choroby nadciśnieniowej.Pacjentów podzielono na opornych oraz podatnych na leczenie. W badaniu wykorzystano następujące narzędzia: Kwestionariusz Poczucia Stresu M. Plopy, R. Makarowskiego, Kwestionariusz Radzenia Sobie ze Stresem P. Olesia, Inwentarz Osobowości Eysencka (MPI) w adaptacji M. Chojnowskiego, Skalę Kontroli Emocji (CECS) w adaptacji Z. Juczyńskiego, Skalę Typu A-Framingham w adaptacji Z. Juczyńskiego.
Wyniki. Wyniki badań wskazują, że pacjenci z opornym nadciśnieniem tętniczym częściej odczuwają stres psychologiczny
(64,54 ± 12,27 vs. 53,67 ± 14,24, p < 0.01), korzystają z emocjonalnych sposobów radzenia sobie ze stresem (67,78 ± 11,12 vs. 62,91 ± 12,21, p < 0,01), silniej kontrolują gniew (19,11 ± 4,40 vs. 17,92 ± 4,16, p < 0,05), depresję (17,51 ± 3,16 vs. 15,74 ± 3,05, p < 0,05), lęk (19,32 ± 4,62 vs. 17,15 ± 4,48, p < 0,01), przejawiają wybrane cechy Wzoru Zachowania A — pośpiech (0,63 ± 0,23 vs. 0,53 ± 0,24, p < 0,01) w porównaniu z grupą pacjentów z nadciśnieniem podatnych na leczenie.
Wnioski: Uzyskane wyniki potwierdzają zgodność większości hipotez i tworzą spójny obraz psychologicznego funkcjonowania pacjenta z nadciśnieniem opornym jako osoby odczuwającej napięcie emocjonalne, stres intrapsychiczny,
stres zewnętrzny, reagującej w sposób emocjonalny na sytuacje stresowe, dążącej do utrzymywania kontroli
w sytuacjach emotogennych, cechującej się tendencją do funkcjonowania w pośpiechu.
Słowa kluczowe: oporne nadciśnienie tętniczestres psychologicznymetody radzenia sobiekontrola emocjicechy osobowości związane z emocjami
Referencje
- Bidzan M, Bieleninik Ł, Bogucka D, et al. Problemy etyczne w naukach o zdrowiu na przykładzie psychologii klinicznej i rehabilitacyjnej. Pol Forum Psychol. 2013; 18(3): 363–374.
- Rutledge T, Hogan BE. A quantitative review of prospective evidence linking psychological factors with hypertension development. Psychosom Med. 2002; 64(5): 758–766.
- Chachaj A, Małyszczak K. Czy określone cechy osobowości mogą prowadzić do wystąpienia nadciśnienia tętniczego. Nadciśnienie Tętnicze. 2008; 12(4): 300–308.
- Sanz J, García-Vera M, Magán I, et al. Differences in personality between sustained hypertension, isolated clinic hypertension and normotension. Eur J Pers. 2007; 21(2): 209–224.
- Januszewicz A, Prejbisz A. Oporne nadciśnienie tętnicze. Zasady postępowania w praktyce lekarskiej. Via Medica, Gdańsk 2009.
- Szwench E, Florczak E, Prejbisz A, et al. Oporne nadciśnienie tętnicze — postępy w diagnostyce i leczeniu. Kardiologia Polska. 2012; 70(1): 66–74.
- Tykarski A. Nadciśnienie tętnicze oporne. Choroby Serca i Naczyń. 2005; 2(4): 190–193.
- Egan BM, Zhao Y, Axon RN. US trends in prevalence, awareness, treatment, and control of hypertension, 1988-2008. JAMA. 2010; 303(20): 2043–2050.
- Garg JP, Elliott WJ, Folker A, et al. RUSH University Hypertension Service. Resistant hypertension revisited: a comparison of two university-based cohorts. Am J Hypertens. 2005; 18(5 Pt 1): 619–626.
- Knight EL, Bohn RL, Wang PS, et al. Predictors of uncontrolled hypertension in ambulatory patients. Hypertension. 2001; 38(4): 809–814.
- Calhoun DA, Jones D, Textor S, et al. American Heart Association Professional Education Committee. Resistant hypertension: diagnosis, evaluation, and treatment. A scientific statement from the American Heart Association Professional Education Committee of the Council for High Blood Pressure Research. Hypertension. 2008; 51(6): 1403–1419.
- Berra E, Rabbia F, Testa A, et al. Psychological Aspects in Apparent Resistant Hypertension: an Emblematic Case. Clin Exp Hypertens. 2015; 3(2): 1026.
- Chen G, Chen F, Sun K, et al. Prevalence and determinants of resistant hypertension among hypertensive patients attending a cardiology clinic in China: a prospective cross-sectional study. Trop J Pharm Res. 2016; 15(10): 2261–2237.
- Schmieder RE, Grassi G, Kjeldsen SE. Patients with treatment-resistant hypertension report increased stress and anxiety: a worldwide study. J Hypertens. 2013; 31(3): 610–5; discussion 615.
- Davies SJ, Ghahramani P, Jackson PR, et al. Panic disorder, anxiety and depression in resistant hypertension--a case-control study. J Hypertens. 1997; 15(10): 1077–1082.
- Plopa M, Makarowski R. Kwestionariusz poczucia stresu. Vizja Press & IT, Warszawa 2010.
- Oleś P. Kryzys połowy życia u mężczyzn. Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1995.
- Choynowski M. The development of the Polish adaptation of the Eysenck's "Maudsley personality inventory". Acta Psychol (Amst). 1969; 31(1): 45–65.
- Juczyński Z. Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Warszawa 2002.
- Liu MY, Li Na, Li WA, et al. Association between psychosocial stress and hypertension: a systematic review and meta-analysis. Neurol Res. 2017; 39(6): 573–580.
- Ariff F, Suthahar A, Ramli M. Coping styles and lifestyle factors among hypertensive and non-hypertensive subjects. Singapore Med J. 2011; 52(1): 29–34.
- Vitaliano PP, Russo J, Bailey SL, et al. Psychosocial factors associated with cardiovascular reactivity in older adults. Psychosom Med. 1993; 55(2): 164–177.
- Terry DJ. Determinants of coping: the role of stable and situational factors. J Pers Soc Psychol. 1994; 66(5): 895–910.
- Byrd JB, Powers JD, Magid DJ, et al. Detection and recognition of hypertension in anxious and depressed patients. J Hypertens. 2012; 30(12): 2293–2298.
- DeJean D, Giacomini M, Vanstone M, et al. Patient experiences of depression and anxiety with chronic disease: a systematic review and qualitative meta-synthesis. Ont Health Technol Assess Ser. 2013; 13(16): 1–33.
- Vetere G, Ripaldi L, Ais E, et al. [Prevalence of anxiety disorders in patients with essential hypertension]. Vertex. 2007; 18(71): 20–25.
- Lazarus RS, Folkman S. Stress, appraisal and coping. Springer, New York 1984.
- Atroszko P, Kowalczyk J, Kowalczyk W. Cechy osobowości związane z emocjami u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym — badanie pilotażowe. Nadciśnienie Tętnicze. 2012; 17(1): 30–37.
- Kowalczyk J, Wojciechowski L, Atroszko P. Lista możliwych czynników stresowych — badanie pacjentów kardiologicznych. International Interdisciplinary Scientific Conference for PhD Students and Assistants. 2014; 4: 916–925.
- Kowalczyk J. Psychologiczne korelaty stresu pacjentów z nadciśnieniem tętniczym i ich metody radzenia sobie. Rozprawa doktorska. Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2017.
- Eysenck S, Eysenck HJ, Barrett P. A revised version of the psychoticism scale. Personality and Individual Differences. 1985; 6(1): 21–29.
- Ormel J, Oldehinkel AJ, Vollebergh W. Vulnerability before, during, and after a major depressive episode: a 3-wave population-based study. Arch Gen Psychiatry. 2004; 61(10): 990–996.
- Ormel J, Rosmalen J, Farmer A. Neuroticism: a non-informative marker of vulnerability to psychopathology. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol. 2004; 39(11): 906–912.
- Coelho R, Hughes AM, da Fonseca AF, et al. Essential hypertension: the relationship of psychological factors to the severity of hypertension. J Psychosom Res. 1989; 33(2): 187–196.
- Cochrane R. Neuroticism and the discovery of high blood pressure. J Psychosom Res. 1969; 13(1): 21–25.
- Kidson MA. Personality and hypertension. J Psychosom Res. 1973; 17(1): 35–41.
- Sęk H. Psychologia Kliniczna. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016.
- Toner JM, Close CF, Ramsay LE. Factors related to treatment resistance in hypertension. Q J Med. 1990; 77(283): 1195–1204.
