|
OPINIE, KONSENSUSY, STANOWISKA EKSPERTÓW / EXPERTS’ OPINIONS AND POSITION PAPERS |
Interwencje przezskórne w kardiologii w Polsce w 2014 roku. Raport Zarządu Asocjacji Interwencji Sercowo-Naczyniowych Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego (AISN PTK)
Percutaneous interventions in cardiology in Poland in 2014. Summary report of the Association of Cardiovascular Interventions of the Polish Cardiac Society (AISN PTK)
Andrzej Ochała1, Zbigniew Siudak2, Jacek Legutko3, Radosław Parma1, Zbigniew Chmielak4, Stanisław Bartuś3, Sławomir Dobrzycki5, Marek Grygier6, Tomasz Moszura7, Tomasz Pawłowski8, Dariusz Dudek2
1Zakład Kardiologii Interwencyjnej, Górnośląskie Centrum Medyczne, Katowice-Ochojec
2Klinika Kardiologii Interwencyjnej, Instytut Kardiologii, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
3II Klinika Kardiologii, Instytut Kardiologii, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, Kraków
4Instytut Kardiologii, Warszawa-Anin
5Klinika Kardiologii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Białystok
6I Klinika Kardiologii, Uniwersytet Medyczny, Poznań
7Klinika Kardiologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny, Poznań
8Klinika Kardiologii Inwazyjnej, CSK MSWiA, Warszawa
Adres do korespondencji:
dr hab. n. med. Zbigniew Siudak, Klinika Kardiologii Interwencyjnej, Instytut Kardiologii, Uniwersytet Jagielloński, Collegium Medicum, ul. Prądnicka 80,
31–202 Kraków, e-mail: zbigniew.siudak@gmail.com
Niniejsze opracowanie będzie także dostępne w języku angielskim w czasopiśmie „Postępy w Kardiologii Interwencyjnej” za zgodą obu Redaktorów Naczelnych oraz Wydawców.
Zarząd Asocjacji Interwencji Sercowo-Naczyniowych Pol- skiego Towarzystwa Kardiologicznego (AISN PTK) jak co roku publikuje dane dotyczące przezskórnych interwencji sercowo-naczyniowych na podstawie bazy Ogólnopolskiego Rejestru Procedur Kardiologii Inwazyjnej (ORPKI) koordynowanego przez Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krako- wie. Po raz pierwszy przedstawiono informacje uzyskane na podstawie nowej elektroniczej bazy danych, która została zainicjowana 1 stycznia 2014 r., oraz weryfikacji ankietowych przeprowadzonych w poszczególnych ośrodkach.
W bazie ORPKI w 2014 r. było zarejestrowanych 155 pracowni kardiologii inwazyjnej (wzrost o 1 w porów- naniu z rokiem 2013), a 92% z nich prowadziło 24-godzinny dyżur zawałowy. Po raz pierwszy od wielu lat liczba pracowni pozostała na zbliżonym poziomie, ponieważ mimo wzrostu o 1 odnotowano także, że w 2 pracowniach zaprzestano przyj- mowania chorych w 2014 r. Oznacza to, że w Polsce nadal przypadają średnio 4 pracownie na 1 million mieszkańców. Obecnie w Polsce pracuje 571 samodzielnych operatorów kardiologii inwazyjnej, z których wszyscy posiadają specjaliza- cję II stopnia, a 74% — specjalizację z kardiologii. AISN PTK wydało dotychczas 104 akredytacje dla pracowni kardiologii inwazyjnej w Polsce.
W porównaniu z rokiem 2013 zanotowano wzrost licz- by wykonywanych koronarografii — w 2014 r. było ich już 226 713 (wzrost o 4,8%) (ryc. 1). Charakterystykę pacjentów i występowanie czynników ryzyka w populacji poddawanej koronarografii przedstawiono w tabeli 1.
Rycina 1. Zabiegi koronarografii w Polsce w latach 2004–2014
Tabela 1. Charakterystyka demograficzna i czynniki ryzyka u chorych poddawanych koronarografii w 2014 r.
|
Zmienna |
Odsetek lub średnia |
|
Wiek |
66,2 ± 10,9 |
|
Płeć — kobiety |
38% |
|
Udar mózgu w wywiadzie |
3,2% |
|
Przebyty zawał serca |
22,7% |
|
PCI w wywiadzie |
25% |
|
CABG w wywiadzie |
5,8% |
|
Palenie tytoniu |
17,5% |
|
Nadciśnienie tętnicze |
71,5% |
|
Przewlekła choroba nerek |
5,2% |
CABG — pomostowanie aortalno-wieńcowe; PCI — przezskórna inter- wencja wieńcowa
Wskazania do wykonania koronarografii w Polsce w 2014 r. jako odsetek pacjentów zaprezentowano w tabeli 2. W ponad połowie przypadków było to rozpoznanie ostrego zespołu wieńcowego (OZW).
Tabela 2. Rozpoznanie wyjściowe u chorych, u których wykonano koronarografię
|
Rozpoznanie |
Odsetek |
|
STEMI |
12,2% |
|
NSTEMI |
13,4% |
|
Dławica piersiowa niestabilna |
29,8% |
|
Stabilna choroba niedokrwienna serca |
39,9% |
|
Inne |
4,7% |
|
NSTEMI — zawał serca bez uniesienia odcinka ST; STEMI — zawał serca z uniesieniem odcinka ST |
|
W 2014 r. dostęp naczyniowy promieniowy wykorzysta- no u 66% pacjentów poddawanych koronarografii, co stanowi wzrost o 13% w porównaniu z rokiem 2013. Zdecydowanie częściej wykorzystywano tętnicę promieniową prawą (87%). Wybór dostępu promieniowego w zależności od rozpoznania przedstawiono na rycinie 2.
Rycina 2. Dostęp promieniowy w zależności od rozpoznania; CHD — choroba niedokrwienna serca; NSTEMI — zawał serca bez uniesienia odcinka ST; STEMI — zawał serca z uniesieniem odcinka ST
W 2014 r. rzadko stwierdzano powikłania koronarogra- fii; w większości przypadków u chorych z zawałem serca. Szczegółowy opis i częstość występowania zaprezentowano w tabeli 3.
Tabela 3. Powikłania okołozabiegowe koronarografii
|
Nazwa |
Odsetek |
Częstość |
|
Zgon: |
0,047% |
1/2130 |
|
Z powodu STEMI/NSTEMI |
0,12% |
1/850 |
|
Z powodu stabilnej CHD |
0,04% |
1/2378 |
|
Udar mózgu |
0,015% |
1/6528 |
|
Duże krwawienie z miejsca wkłucia |
0,051% |
1/1965 |
|
Nagłe zatrzymanie krążenia |
0,232% |
1/431 |
|
Reakcja anafilaktyczna |
0,045% |
1/2224 |
|
CHD — choroba niedokrwienna serca; NSTEMI — zawał serca bez uniesienia odcinka ST; STEMI — zawał serca z uniesieniem odcinka ST |
||
W 2014 r. wykonano w Polsce 126 241 przezskórnych angioplastyk wieńcowych (PCI), co stanowi wzrost o 5,1% w porównaniu z rokiem 2013. Zmiany w liczbie PCI prze- prowadzonych w ciągu ostatnich 10 lat przedstawiono na rycinie 3.
Rycina 3. Zabiegi angioplastyki wieńcowej w Polsce w latach 2004–2014
Zabiegi PCI wykonywane u chorych z OZW stanowiły 62% wszystkich tego typu procedur (tab. 4). U pacjentów z zawałem serca z uniesieniem odcinka ST (STEMI) przepro- wadzono 26 678 pierwotnych PCI, czyli niemal tyle samo co w roku 2013. Przekłada się to na średnio 692 pierwotnych PCI na 1 milion mieszkańców na rok i umiejscawia Polskę na 4 miejscu w Europie, jeśli odnieść to do danych na temat skuteczności europejskiego programu Stent For Life opubli- kowanych ostatnio w “European Heart Journal”.
Tabela 4. Zabiegi przezskórnej interwencji wieńcowej a rozpoznanie ostrego zespołu wieńcowego
|
Rozpoznanie |
Odsetek |
|
STEMI |
33% |
|
NSTEMI |
28% |
|
Niestabilna dławica piersiowa |
39% |
|
Wszystkie |
100% |
|
NSTEMI — zawał serca bez uniesienia odcinka ST; STEMI — zawał serca z uniesieniem odcinka ST |
|
Stenty pokrywane lekiem (DES) stosowano w 83,5% przypadków, co stanowi wzrost o 16,5% w porównaniu z rokiem 2013 i wykazuje stały trend wznoszący od 2008 r. Stenty bioresorbowalne (BVS) implantowano u 1,5% chorych (za- równo w przypadku OZW, jak i stabilnej dławicy piersiowej). Natomiast u osób ze stabilną dławicą piersiową wykorzystanie stentów typu DES sięga już 88% (ryc. 4). Z kolei zaobserwowa- no 34-procentowy spadek pod względem użycia antagonistów receptora glikoproteinowego (GP) IIb/IIIa w całej populacji pacjentów, u których wykonano PCI. U chorych z STEMI anta- gonistów GP IIb/IIIa zastosowano (elektywnie lub jako bail-out) tylko w 1/3 przypadków, natomiast trombektomia aspiracyjna została wykonana u 17,8% osób z rozpoznanym STEMI.
Rycina 4. Stenty uwalniające leki w poszczególnych rozpozna- niach w 2014 r.; CHD — choroba niedokrwienna serca; NSTEMI — zawał serca bez uniesienia odcinka ST; STEMI — zawał serca z uniesieniem odcinka ST
Nowoczesne i zalecane przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne leki przeciwpłykowe, takie jak tikagrelor i prasugrel, były bardzo rzadko stosowane w Polsce w 2014 r. (poniżej 6% w przypadku STEMI i NSTEMI) (ryc. 5, 6).
Rycina 5. Leczenie przeciwpłytkowe u pacjentów z zawałem serca z uniesieniem odcinka ST
Rycina 6. Leczenie przeciwpłytkowe u pacjentów z zawałem serca bez uniesienia odcinka ST
Zgony po PCI występowały bardzo rzadko, najczęściej u pacjentów z STEMI po pierwotnej angioplastyce wieńcowej, co przedstawiono w tabeli 5.
Tabela 5. Powikłania okołozabiegowe przezskórnych interwencji wieńcowych
|
Nazwa |
Odsetek |
Częstość |
|
Zgon: |
0,49% |
1/204 |
|
Z powodu STEMI |
1,61% |
1/62 |
|
Z powodu NSTEMI |
0,52% |
1/192 |
|
Z powodu stabilnej CHD |
0,12% |
1/843 |
|
Zawał serca |
0,12% |
1/812 |
|
Duże krwawienie z miejsca wkłucia |
0,13% |
1/783 |
|
Nagłe zatrzymanie krążenia |
0,43% |
1/234 |
|
Reakcja anafilaktyczna |
0,13% |
1/812 |
|
Perforacja tętnicy |
0,17% |
1/598 |
|
Zespół no-reflow |
0,61% |
1/181 |
|
CHD — choroba niedokrwienna serca; NSTEMI — zawał serca bez uniesienia odcinka ST; STEMI — zawał serca z uniesieniem odcinka ST |
||
W 2014 r. zaobserwowano istotny wzrost w zakresie częstości stosowania nowoczesnych metod diagnostyki obra- zowej, takich jak ultarsonografia wewnątrzwieńcowa (IVUS), cząstkowa rezerwa przepływu (FFR) czy optyczna koherentna tomografia (OCT). Wykonano łącznie 4019 badań FFR (wzrost o 85%), 1884 IVUS (wzrost o 30%) i 371 OCT (wzrost o 89%).
W bazie ORPKI zbierano także informacje na temat zabiegów pozawieńcowych. W Polsce w 2014 r. wykonano 451 procedur przezskórnej implantacji zastawki aortalnej, 137 przypadków zamknięcia uszka lewego przedsionka i 115 hipotermii terapeutycznych. Liczby wszystkich procedur pozawieńcowych zaprezentowano w tabeli 6.
Tabela 6. Liczba wybranych zabiegów pozawieńcowych wykonanych w pracowniach kardiologii inwazyjnej dorosłych w 2014 r.
|
Wybrane procedury |
Liczba |
|
PTA poniżej kolana |
481 |
|
PTA powyżej kolana |
1599 |
|
Stentowanie tętnic szyjnych |
662 |
|
Stentowanie tętnicy kręgowej |
50 |
|
Stentowanie tętnic nerkowych |
66 |
|
Stentowanie tętnicy podobojczykowej |
150 |
|
Walwuloplastyka mitralna |
57 |
|
Walwuloplastyka płucna |
50 |
|
BAV |
203 |
|
Zamknięcie PFO |
339 |
|
Zamknięcie ASD |
333 |
|
Zamknięcie VSD |
10 |
|
Zamknięcie PDA |
76 |
|
Zamknięcie LAA |
137 |
|
Przezskórna implantacja zastawki aortalnej |
451 |
|
Hipotermia terapeutyczna |
115 |
|
Denerwacja tętnic nerkowych |
39 |
|
Biopsja endomiokardialna |
740 |
|
ASD — ubytek przegrody międzykomorowej; BAV — balonowa angioplastyka zastawki; LAA — uszko lewego przedsionka; PDA — przetrwały przewód tętniczy; PFO — przetrwały otwór owalny; PTA — przezskórna angioplastyka śródnaczyniowa; VSD — ubytek przegrody międzykomorowej |
|
Podsumowując, w 2014 r. w Polsce po raz kolejny zanoto- wano istotny wzrost liczby wykonywanych koronarografii i za- biegów PCI. Liczba pracowni kardiologii inwazyjnej pozostała już drugi rok z rzędu stabilna, co może świadczyć o tym, że wysycenie zbliża się do optymalnego. Wskaźniki nowoczesnej kardiologii inwazyjnej, takie jak częstość implantacji stentów typu DES i BVS oraz użycie dostępu promieniowego także u osób z STEMI są wysokie w Polsce. Na szczególną uwagę zasługuje również istotny wzrost stosowania nowoczesnych metod obrazowych (FFR, IVUS, OCT) w diagnostyce pacjen- tów z chorobą niedokrwienną serca.
Konflikt interesów: nie zgłoszono
