Wstęp

Ludzki parvowirus B19 (B19V) jest małym (20–25 nm średnicy), bezotoczkowym wirusem, którego materiał genetyczny stanowi jednoniciowe DNA (deoxyribonucleic acid) [1, 2]. Należy do rodziny Parvoviridae rodzaju Erythrovirus [3]. Przenosi się on głównie przez drogi oddechowe, wertykalnie z matki na dziecko oraz przez produkty krwiopochodne [4]. Ze względu na to, że wirus jest odporny na działanie ciepła, zimna i rozpuszczalników/detergentów, od 2002 roku, wytwórcy produktów osoczopochodnych wykonują badania dla parvowirusa B19.

Badania w kierunku zakażenia parvowirusem B19 prowadzi się w Polsce u dawców krwi od 2004 roku, metodami biologii molekularnej wykrywającymi DNA B19V. Badanie DNA B19V wykonywane jest obowiązkowo w osoczu do produkcji immunoglobuliny anty-D i anty-HBs oraz u dawców krwinek czerwonych używanych do immunizacji oraz fakultatywnie w osoczu do produkcji innych produktów osoczopochodnych. Wyniki prowadzonych badań są ważnym źródłem danych do analizy epidemiologicznej.

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie podstaw prawnych, metodyki badań oraz postępowania po wykryciu DNA B19V u dawców krwi.

Materiał i metody

Podstawy prawne badania parvowirusa B19 w pulach osocza do produkcji preparatów osoczopochodnych zawarte są w European Pharmacopoeia Monographs·. „Human anti-D immunoglobulin” & „Human anti-D immunoglobulin for intravenous administration” (styczeń 2004) [5], „Human plasma (pooled and treated for virus inactivation)” (lipiec 2004). Zgodnie z tymi zapismi pula produkcyjna osocza nie powinna zawierać więcej niż 104 IU DNA B19V/ml. Zgodnie z zapisami zawartymi w „Medycznych zasadach pobierania krwi, oddzielania jej składników i wydawania” (Warszawa 2014) [6], badania DNA B19V wykonuje się u dawców, których krwinki służą do immunizacji (badania w pojedynczych próbkach) oraz w osoczu od dawców zimmunizowanych przeznaczonym do produkcji immunoglobuliny anty-D i anty-HBs (badania wykonuje się w pulach).

W latach 2004–2013 przebadano 246 702 donacje w kierunku zakażenia B19Y Badania wykonywano w pojedynczych donacjach oraz w pulach po 24 donacje, a następnie w pulach po 96 donacji. Do badania przekazywano próbki osocza wcześniej przechowywane w stanie zamrożenia. W latach 2004–2010 badania wykonywano w pojedynczych donacjach oraz w pulach po 24 donacje dla osocza immunizowanego (anty-D i anty-HBs), a następnie w latach 2011–2013 badania przeprowadzano w pulach po 96 donacji dla osocza przeznaczonego do frakcjonowania.

Do badań stosowano metody biologii molekularnej. W latach 2004–2007 badania wykonywano w Instytucie Hematologii i Transfuzjologii (IHiT), metodą real-time PCR (polymerase chain reaction) typu home-made, od roku 2007 DNA B19V wykrywano metodą. RealArt Parvo B19 TM PCR Kit (Artus GmbH, Hamburg, Niemcy) na aparacie ABI Prism 7700 (Applied Biosystem, Singapur). Od 2007 do maja 2011 roku badania wykonywano w Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa (RCKiK) w Lublinie przy użyciu testu Artus Parvo B19 RG PCR Kit – f. QIAGEN i aparatu Rotor-Gene dla osocza immunizowanego. Od czerwca 2011 roku do dziś badania DNA B19V wykonywane są z wykorzystaniem systemu cobas s201 i testu cobas TaqScreen DPX (Roche Molecular Systems, Branchburg, Stany Zjednoczone) dla osocza do frakcjonowania. Od 2014 roku do badań używany jest także System Procleix TIGRIS i test Procleix Parvo/HAV (Grifols, Hiszpania).

Wyniki

W latach 2004–2010 przebadano łącznie 17 625 donacji. W latach 2004–2007 w IHiT przebadano 8539 donacji osocza od dawców zimmunizowanych oraz grupy dawców losowo wybranych. Wykryto DNA B19V na poziomie < 104 w 3 donacjach, pochodzących od jednego dawcy – częstość 70/100 000 donacji. W latach 2007–2010 w RCKiK w Lublinie przebadano 9090 donacji osocza od dawców immunizowanych. Wykryto DNA B19V w 12 donacjach, pochodzących od dwóch dawców – częstość 102/100 000 donacji.

W latach 2011–2013 przebadano łącznie 239 077 donacji. Wykryto DNA B19V w 46 donacjach, pochodzących od 40 dawców – częstość 19/100 000 donacji.

U dawców z wykrytym DNA B19V wykonywano badania kontrolne. Uzyskane wyniki pokazały, że u większości dawców w krótkim czasie dochodzi do spadku poziomu DNA B19V i jego eliminacji, ale u części dawców obserwuje się długotrwale (miesiące i lata) wykrywanie DNA B19V na poziomie od kilkudziesięciu do kilkuset IU/ml.

Wnioski

W Polsce badania w kierunku wykrycia DNA B19V wykonuje się dla osocza do frakcjonowania przy użyciu czułych testów, wykrywających genotypy 1, 2 i 3. W latach 2004–2013 łącznie przebadano 246 702 donacje. Częstość wykrywania DNA B19V wśród dawców krwi w badaniach w puli z 96 donacji wynosi około 19–20/100 000 donacji. W badaniach kontrolnych dawców z wykrytym DNA B19V obserwuje się zarówno krótkotrwale infekcje (w krótkim czasie dochodzi do spadku poziomu DNA B19V i jego eliminacji), jak i przewlekle infekcje z długotrwałym wykrywaniem DNA B19V na niskich poziomach.

Komflikt interesów

Praca powstała na podstawie wykładu wygłoszonego podczas seminarium „Postępy w badaniach przeglądowych dawców krwi” (Warszawa, 5–6 października 2015 r.), organizowanego przez Roche Diagnostics Polska Sp. z o.o. pod nadzorem merytorycznym Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie.

Adres do korespondencji: mgr Jolanta Korzeniowska, Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, ul. 1 Armii Wojska Polskiego 8, 20–078 Lublin, e-mail: j.korzeniowska@rckik.lublin.pl