WYBRANE PROBLEMY KLINICZNE

Katarzyna Augustyniuk1, Anna Leśniak2, Małgorzata Szkup1, Dorota Rogalska3, Anna Jurczak1

1Zakład Pielęgniarstwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

2Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Pielęgniarstwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

3Katedra i Zakład Zdrowia Publicznego, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Występowanie dolegliwości bólowych kręgosłupa wśród pracowników sektora handlowego

The occurrence of spinal pain in trade sector workers

WSTĘP

Ból to nieprzyjemne doznanie czuciowe i emocjonalne [1]. Wśród czynników ryzyka zespołów bólowych kręgosłupa wyróżnia się: pracę fizyczną, brak ergonomii pracy, dźwiganie, pozycje siedzące, stres, otyłość i staż pracy [2]. Handlowcy to grupa szczególnie narażona na przeciążenia układu ruchu i działanie czynników mechanicznych przekraczających wytrzymałość fizyczną organizmu.

Cel pracy była analiza zależności między występowaniem dolegliwości bólowych kręgosłupa a wiekiem, płcią, wykształceniem, czasem i stażem pracy.

MATERIAŁ I METODY

Wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego, narzędziem był kwestionariusz ankiety oraz analogowo-wzrokowa skala bólu (VAS, Visual Analogue Scale). W badaniu wykorzystano punktację od 0 do 4, gdzie: 0 oznacza brak bólu, a 4 — bardzo silny ból. Badania przeprowadzono w 2013 roku wśród 200 handlowców miasta Choszczna. Spośród badanych kobiety stanowiły 81%, a mężczyźni 19%. Wiek badanych wahał się od 25 do 60 lat. Większość badanych legitymowała się wykształceniem średnim (56,5%) i wyższym (24,5%). Badani w 24,5% pracowali zawodowo 6–10 lat, 24% — 1–5 lat, 21,5% — 11–15 lat. Spośród badanych 74,5% pracowało 8 godzin dziennie, 24% — 5 godzin, 24,5% — 12 godzin. Uzyskane dane zakodowano w arkuszu Excel. Obliczenia i analizę statystyczną wykonano w pakiecie STATISTICA 10 PL. Zastosowano statystyki opisowe i obliczenia procentowe. Wykorzystano test t-Studenta oraz test Chi-kwadrat. Przyjęto wartość prawdopodobieństwa p < 0,05.

WYNIKI

Badani w 43% ocenili ból w lędźwiowym odcinku na 2 punkty, czyli średnio nasilony. Słaby ból umożliwiający chodzenie wskazało 23%. Silny wymagający leżenia i stosowania leków odczuwało 12,5%, bardzo silny powodujący zmiany w zachowaniu odczuwało 1,5% (tab. 1).

Nasilenie bólu w obrębie kręgosłupa szyjnego na 1 punkt oceniło 45% badanych. Średni ból odczuwało 28% badanych. Zaledwie 2% oceniło nasilenie bólu na 3 lub 4 punkty (tab. 2).

Analiza zależności między występowaniem bólu a zmiennymi (osoby z bólem), wykazała zależności między wiekiem a bólem w odcinku lędźwiowym. Spośród deklarujących ból 58,12% to osoby w przedziale wiekowym 36–55 lat. Analiza wykazała zależność między płcią a bólem. Wśród deklarujących ból aż 78,13% stanowiły kobiety. Nie wykazano zależności miedzy poziomem wykształcenia a bólem. Analiza wykazała zależności między stażem pracy a bólem. Staż pracy osób deklarujących ból (44,37%) mieścił się w przedziale 6–15 lat. Wykazano zależności między czasem pracy a bólem. Spośród osób deklarujących ból 75% pracowało w systemie 8-godzinnym (tab. 3).

Ocena zależności między występowaniem bólu w odcinku szyjnym a zmiennymi (osoby z bólem) wykazała występowanie zależności między wiekiem a bólem. Wśród deklarujących ból 56,66% to osoby w wieku 36–55 lat. Nie wykazano zależności między płcią a występowaniem bólu w tym odcinku, podobnie jak między wykształceniem a bólem. W badaniu wykazano zależność między stażem pracy a bólem. Spośród osób deklarujących ból 44% to osoby pracujące 6–15 lat (tab. 4).

DYSKUSJA

Dolegliwości bólowe kręgosłupa kwalifikowane są jako problem leczniczy i społeczny [3]. Klimaszewska podaje, że na ból kręgosłupa, przynajmniej raz w roku, skarży się około 80% populacji [4]. W grupie zawodów, w których odnotowuje się występowanie dolegliwości szkieletowych związanych z pracą WRMSD (Work Related Musculoskeletal Disorders), podaje zawód sprzedawcy [5]. W badaniach własnych wykazano, że największy odsetek handlowców, czyli 43%, oceniło ból w odcinku lędźwiowym jako średnio nasilony, natomiast w odcinku szyjnym 45% badanych deklarowało ból o słabym nasileniu. Ból częściej dotyczył kobiet. Potwierdzeniem są badania Depy i Drużbickiego, w których u kobiet występowały większe dolegliwości niż u mężczyzn [6]. Podając za Sałacką i wsp., kobiety z bólem kręgosłupa częściej zgłaszają się do lekarza [7]. Paprocka i wsp. wykazali, że zespół bólowy dolnego odcinka występuje aż u 70–80% osób do 20. roku życia, a częstość jego występowania wzrasta z wiekiem, stażem pracy i częściej dotyczy kobiet [8]. Wykazano występowanie zależności między stażem pracy a bólem kręgosłupa (p = 0,000). Według Głodzika i wsp. największa grupa badanych odczuwających ból odcinka lędźwiowego (22%) i szyjnego (28%) pracowała powyżej 30 lat [9].

Z przeprowadzonych badań i oceny skali problemu bólu kręgosłupa w grupie handlowców można wnioskować, że są oni grupą zawodową szczególnie narażoną na występowanie zespołów bólowych.

WNIOSKI

1. Występowanie dolegliwości bólowych kręgosłupa jest dość częstym zjawiskiem u handlowców, wymagającym przestrzegania zasad ergonomii pracy.

2. Wiek i staż pracy przyczyniają się do nasilenia bólu kręgosłupa u handlowców.

3. Dolegliwości bólowe odcinka lędźwiowego częściej występują u kobiet.

Adres do korespondencji:

dr n. med. Katarzyna Augustyniuk

Zakład Pielęgniarstwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

e-mail: augustyniuk@poczta.onet.pl

PIŚMIENNICTWO

1. Loeser J.D. The Kyoto protocol of IASP Basic Pain Terminology. Pain 2008; 137: 473–477.

2. Głodzik J., Kurek M., Curyło M., Aleksander P., Raczkowski J.W. Ograniczenia funkcjonalne związane z bólami kręgosłupa wśród zawodowych kierowców. Kwart. Ortop. 2012; 3: 316–317.

3. Gałuszka G., Gałuszka R., Lewicki R., Wybraniec-Lewicka B. Ocena poziomu funkcjonowania pacjentów z nawracającymi bólami kręgosłupa odcinka lędźwiowo krzyżowego. Kwart. Ortop. 2009; 4: 431–438.

4. Klimaszewska K., Krajewska-Kułak E., Kondzior D., Kowalczuk K., Jankowiak B. Jakość życia pacjentów z zespołami bólowymi odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Prob. Pielęg. 2011; 19: 47–54.

5. Punnett L., Wegman D. Work-related musculoskeletal disorders: the epidemiologic evidence and the debate. J. Electromyogr. Kinesiol. 2004; 14: 13–23.

6. Depa A., Drużbicki M. Ocena częstości występowania zespołów bólowych lędźwiowego odcinka kręgosłupa w zależności od charakteru wykonywanej pracy. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego 2008; 1: 34–41.

7. Sałacka A., Hornowska I., Późniak J., Kotkowiak L., Michoń P. Ostre zespoły bólowe kręgosłupa w praktyce lekarza rodzinnego. Fam. Med. Prim. Care Rev. 2009; 11: 479–480.

8. Paprocka J., Jamróz E., Głuszkiewicz E., Klimczak A., Kluczewska E., Marszał E. Zespoły bólowe kręgosłupa u dzieci. Wiad. Lek. 2008; 61: 183–189.

9. Głodzik J., Kurek M., Curyło M., Aleksander P., Raczkowski J.W. Ograniczenia funkcjonalne związane z bólami kręgosłupa wśród zawodowych kierowców. Kwart. Ortop. 2012; 3: 316–317.