WYBRANE PROBLEMY KLINICZNE
Paweł Lewek, Selina Mensah, Michał Matyjaszczyk, Izabela Banaś, Przemysław Kardas
I Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny, Łódź
Co użytkownicy sądzą o e-papierosach — przegląd badań ankietowych
How do users perceive e-cigarettes — review of survey studies
STRESZCZENIE
Wstęp. E-papierosy zdobywają rynek, mimo braku badań klinicznych potwierdzających ich skuteczność. Rynek ten osiągnął już wartość 500 milionów euro w Europie, co potwierdza ogromne zainteresowanie produktem.
Cel pracy. Poznanie opinii użytkowników pod kątem postrzegania przez nich e-papierosów.
Materiał i metody. Przegląd literatury dostępnej w bazie PubMed. W tym celu wykorzystano następujące hasła: „e-cigarette*”, „electronic cigarette*”, „nicotine delivery system*”, „survey*” i „questionnaire*”.
Wyniki. Zidentyfikowano 19 publikacji spełniających kryteria wyszukiwania, w których łącznie wzięło udział 256 754 ankietowanych.
Wnioski. Mimo iż brak jest wiarygodnych dowodów naukowych, pacjenci postrzegają e-papierosy jako nową metodę rzucenia palenia.
Forum Medycyny Rodzinnej 2015, tom 9, nr 3, 258–260
Słowa kluczowe: elektroniczne papierosy, e-papierosy, badania ankietowe
ABSTRACT
Introduction. Sale of e-cigarettes is increasing in spite of no clinical studies confirming their effectiveness. E-cigarettes sale reached EUR 500 mln in Europe, which confirms a great interest in that product.
Aim of the study. Assessment of e-cigarettes perception by their users.
Material and methods. Review of papers available in PubMed database. The database was searched using the following terms: „e-cigarette*”, „electronic cigarette*”, „nicotine delivery system*”, „ survey*” and „ questionnaire*”.
Results. Nineteen publications with a total number of 256 754 participants met the search criteria.
Conclusions. Patients perceive e-cigarettes as a method of smoking cessation, although evidence-based data is missing.
Forum Medycyny Rodzinnej 2015, vol 9, no 3, 258–260
Key words: electronic cigarettes, e-cigarettes, survey studies
WSTĘP
Od momentu, gdy w 2003 roku stworzono pierwszego elektronicznego papierosa, urządzenie to szturmem zdobyło rynek wyrobów tytoniowych [1]. W chwili obecnej w samej Unii Europejskiej roczna sprzedaż e-papierosów osiąga wartość około 400–500 milionów euro [2]. Nie byłoby w tym nic niepokojącego, gdyby nie fakt, że brak jest obecnie dowodów naukowych potwierdzających ich skuteczność w rzucaniu palenia [3]. O ile wiedzą o tym naukowcy, nie jest jasne, czy zdają sobie z tego sprawę ich użytkownicy.
CEL PRACY
Celem niniejszej pracy był przegląd obecnych w literaturze prac naukowych badających opinie użytkowników e-papierosów pod kątem postrzegania przez nich tego produktu.
MATERIAŁY I METODY
Dokonano przeglądu systematycznego publikacji w języku angielskim bazy PubMed z wykorzystaniem haseł: „e-cigarette*”, „electronic cigarette*”, „nicotine delivery system*”, „survey*” oraz „questionnaire*”. Wykluczono komentarze oraz listy do redakcji.
WYNIKI
W dniu 30.01.2015 roku w bazie PubMed zidentyfikowano 19 publikacji spełniających kryteria wyszukiwania (tab. 1).
Tabela 1 |
|||
Wyniki przeglądu publikacji |
|||
Publikacja |
Grupa badana |
Rodzaj ankiety |
Główne wnioski |
Emery S.L. i wsp. Tob Control. 2014; 23 supl. 3: 17–25 |
17 522 amerykańskich dorosłych |
Online |
86% badanych znało pojęcie „e-papieros”, 47% o nim słyszało; wykazano zależności poszukiwania informacji o e-papierosach z używaniem tytoniu, wiekiem, rasą hiszpańską, czasem spędzonym online, orientacją homo- i biseksualną |
Farsalinos K.E. i wsp. Int. J. Environ. Res. Public Health 2014; 11: 4356–4373 |
19 414 byłych i obecnych palaczy tytoniu |
Online w 10 językach |
81% potwierdziło przejście na e-papierosy; główny powód zastosowania e-papierosów: zmniejszenie negatywnych skutków palenia i biernego palenia w rodzinie; 11% uważało e-papierosy za w pełni bezpieczne; 59,8% zgłaszało objawy niepożądane: głównie suchość w ustach i w gardle |
Brown J. i wsp. Addict Behav. 2014; 39: 1120–1125 |
3538 obecnych i 579 byłych palaczy z Wielkiej Brytanii |
Online |
93% badanych znało pojęcie „e-papieros”; 67% uważało e-papierosy za mniej szkodliwe; używanie e-papierosów wiązało się z wyższym statusem socjoekonomicznym, paleniem papierosów i próbą rzucenia palenia w poprzednim roku |
Dutra L.M. i wsp. JAMA Pediatr. 2014; 168: 610–617 |
39 882 amerykańskich uczniów szkół średnich i studentów |
Bezpośredni kwestionariusz w ramach National Youth Tobacco Survey 2013 |
Wykazano, że e-papierosy nie zniechęcają, a mogą zachęcać amerykańskich nastolatków do stosowania konwencjonalnych papierosów |
Farsalinos K.E. i wsp. Int. J. Environ. Res. Public Health 2013; 10: 7272–7282 |
4618 byłych i obecnych palaczy z Grecji |
Online |
Smaki liquidów poprawiają odczuwanie przyjemności z palenia e-papierosów i zwiększają szanse na rzucenie palenia. Ograniczenia prawne dotyczące smaków e-papierosów mogą zaszkodzić obecnym e-palaczom bez korzyści dla nieletnich |
Lee S. i wsp. J. Adolesc. Health 2014; 54: 684–690 |
75 643 koreańskich studentów w wieku 13–18 lat |
Online |
Użycie e-papierosów było związane z większą częstością palenia zwykłych papierosów i z wcześniejszym podejmowaniem próby rzucenia palenia |
Zhu S.H. i wsp. PLoS One 2013; 8: e79332 |
10 041 Amerykanów w roku 2012 (zanim w amerykańskiej telewizji prezentowane były reklamy e-papierosów) |
Bezpośredni kwestionariusz |
75,4% słyszało o e-papierosach, 8,1% próbowało e-papierosów; 32,2% palaczy próbowało e-papierosów, 49,9% z nich uważało e-papierosy za bezpieczniejsze; telewizja była na pierwszym miejscu wśród źródeł informacji o e-papierosach |
Li J. i wsp. N. Z. Med. J. 2013; 126: 48–57 |
840 obecnych palaczy i osób, które rzuciły palenie w Nowej Zelandii |
Ankieta telefoniczna |
7% ankietowanych kupiło e-papierosa; 41% akceptowało e-papierosy jako produkt zastępczy do papierosów, 58% jako sposób rzucenia palenia |
Sutfin E.L. i wsp. Drug Alcohol Depend. 2013; 131: 214–221 |
4444 amerykańskich studentów |
Online |
E-papierosy były używane głównie przez palaczy papierosów, ale nie tylko. Stosowanie e-papierosów przez studentów nie wiąże się z chęcią rzucenia palenia |
Dockrell M. i wsp. Nicotine Tob. Res. 2013; 15: 1737–1744 |
25 029 brytyjskich dorosłych |
Bezpośrednio i online |
6,7% palaczy używało e-papierosów; tylko 0,5% osób niepalących używało e-papierosów; brak dowodów, aby brytyjscy niepalący sięgali po e-papierosy |
Vickerman K.A. i wsp. Nicotine Tob. Res. 2013; 15: 1787–1791 |
2758 Amerykanów dzwoniących na numer telefoniczny dla rzucających palenie |
Ankieta telefoniczna |
30,9% dzwoniących próbowało e-papierosa, 61,7% krócej niż miesiąc, 51,3% w celu rzucenia palenia. Potwierdzono, że e-papierosy wykorzystywane są przez osoby chcące rzucić palenie |
Dawkins L. i wsp. Addiction 2013; 108: 1115–1125 |
1347 ankietowanych z 33 krajów (72% Europejczyków) |
Online |
70% użytkowników e-papierosów odczuwało mniejszą chęć palenia; kobiety częściej niż mężczyźni wybierały czekoladowy smak liquidów i wybierały e-papierosa, gdyż przypominał normalnego papierosa |
Pepper J.K. i wsp. J. Adolesc. Health 2013; 52: 144–150 |
228 amerykańskich mężczyzn w wieku 11–19 lat |
Online |
67% ankietowanych słyszało o e-papierosie; 18% palaczy chciało spróbować e-papierosa |
Goniewicz M.L. Drug Alcohol Rev. 2013; 32: 133–140 |
179 polskich użytkowników e-papierosów |
Online |
41% ankietowanych używało e-papierosa, aby rzucić palenie; 41% aby zmniejszyć szkodliwość palenia papierosów; 66% osób przestało palić papierosy |
Goniewicz M.L. Pediatrics 2012; 130: e879–885 |
20 240 uczniów polskich liceów i uniwersytetów |
Ankieta wysyłana pocztą |
23,5% uczniów w wieku 15–19 lat i 19,0% studentów w wieku 20–24 próbowało e-papierosa; 3,2% niepalących studentów próbowało e-papierosa |
Pearson J.L. i wsp. Am. J. Public Health. 2012; 102: 1758–1766 |
6307 dorosłych Amerykanów |
Online |
40,2% ankietowanych słyszało o e-papierosach; palacze byli bardziej skłonni do stosowania e-papierosa, niż ogólna populacja; 0,8% osób, które nigdy nie paliły używało e-papierosa |
Regan A.K. Tob. Control. 2013; 22: 19–23 |
20 915 dorosłych Amerykanów |
Ankieta wysyłana pocztą |
Świadomość wśród Amerykanów o istnieniu e-papierosów wzrosła dwukrotnie na przestrzeni lat 2009–2010 (z 16,4% do 32,2% ankietowanych) |
Etter J.F. Addiction. 2011; 106: 2017–2028 |
3587 osób anglo- i francuskojęzycznych odwiedzających strony www. i fora poświęcone e-papierosom |
Online |
96% użytkowników potwierdziło, że e-papieros pomógł im rzucić palenie; 84% postrzegało e-papierosy jako mniej toksyczne niż papierosy; e-papierosy są używane jak nikotynowa terapia zastępcza |
Siegel M.B. Am. J. Prev. Med. 2011; 40: 472–475 |
222 osoby, które pierwszy raz zakupiły e-papierosa |
Online |
31,0% użytkowników e-papierosów powstrzymało się od palenia papierosów przez okres 6 miesięcy; e-papierosy mogą być skuteczną metodą w rzucaniu palenia |
DYSKUSJA
Zdecydowana większość opublikowanych prac ankietowych (15 z 19) przeprowadzona została na grupach ankietowanych powyżej 1000 osób, co uwiarygadnia zebrane dane. W większości prezentowanych prac (13 z 19) ankietowani wykazywali znajomość pojęcia „e-papieros”. Prezentowane prace ankietowe dobitnie pokazują, że e-papierosy stosowane są powszechnie jako bezpieczniejsze zastępstwo dla papierosów lub środek ułatwiający rzucenie palenia, mimo braku dowodów potwierdzających tę tezę [3]. Zwracają uwagę również doniesienia o stosowaniu e-papierosów przez osoby wcześniej niepalące, szczególnie przez nastolatków [4]. Wskazuje to na potencjał uzależniający e-papierosów i inicjacyjny w kierunku palenia zwykłych papierosów.
WNIOSKI
Badania ankietowe świadczą o wzrastającym wykorzystaniu e-papierosów na świecie, mimo braku badań naukowych potwierdzających ich skuteczność w ułatwianiu rzucania palenia.
Finansowanie
Grant Uniwersytetu Medycznego w Łodzi nr 502-03/6-029-03/502-64-069.
Adres do korespondencji:
dr n. med. Paweł Lewek
I Zakład Medycyny Rodzinnej,
Uniwersytet Medyczny
ul. Narutowicza 60, 90–136 Łódź
tel.: (042) 678 72 10
e-mail: pawel.lewek@umed.lodz.pl
PIŚMIENNICTWO
Who invented it. http://www.whoinventedit.net/who-invented-the-electronic-cigarette.html.
Library briefing. Library of European Parliament 27.03.2013 http://www.europarl.europa.eu/eplibrary/Electronic-cigarettes.pdf.
Goniewicz M.L., Zielinska-Danch W. Electronic cigarette use among teenagers and young adults in Poland. Pediatrics 2012; 130: e879–885.
Hungary Global Youth Tobacco Survey (GYTS) Fact Sheet 2012: http://www.fokuszpont.dohanyzasvisszaszoritasa.hu/sites/default/files/0_GYTS_Factsheet_HU_FINAL_19062013.pdf
