WYBRANE PROBLEMY KLINICZNE

Gustaw Wójcik1, Barbara Sokołowska2, Marcin Urbańczuk3, Magdalena Amarowicz4

1Katedra Rehabilitacji, Fizjoterapii i Balneoterapii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

2Instytut Zdrowia, Państwowa Szkoła Wyższa im. Jana Pawła II, Biała Podlaska

3Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

4Katedra i Zakład Patomorfologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Ocena częstości występowania wybranych zmian i wad wrodzonych kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego u osób zgłaszających się na badanie TK z powodu bólu grzbietu

Evaluation of the frequency of occurrence of some changes and birth defects of lumbar-sacral spine among patients registering for CT examination due to the back pain

WSTĘP

Choroby układu ruchu stanowią poważny problem społeczno-ekonomiczny [1]. Poczucie zdrowia, komfort i jakość życia są ściśle związane ze sprawnością układu mięśniowo-szkieletowego. Bóle kręgosłupa są jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się pacjentów do gabinetu lekarza rodzinnego. Szacuje się, iż 80–100% dorosłej populacji przynajmniej raz w życiu doświadcza epizodu bólu kręgosłupa, a 60–80% mieszkańców Europy w wieku 30 lat cierpi z tego powodu. Po 55. roku życia bóle pleców są obecne nawet u 98% ludności europejskiej [2, 3]. Ze względu na szerokie rozpowszechnienie bólów kręgosłupa w populacji ogólnej zalicza się je do chorób społecznych. Stanowią jedną z najczęstszych przyczyn czasowej niezdolności do pracy, udzielania świadczeń rehabilitacyjnych oraz niepełnosprawności [4]. W wielu przypadkach ból pleców jest spowodowany kilkoma współistniejącymi zmianami w obrębie kręgosłupa, szczególnie u osób w wieku podeszłym. Dlatego niezwykle istotne wydaje się poznanie częstości występowania określonych zmian w zależności od wieku chorego. Zebrany materiał poprzez przybliżenie najczęstszych przyczyn bólu w odcinku LS kręgosłupa, może przyczynić się do lepszego leczenia i skuteczniejszej profilaktyki zarówno pierwotnej, jak i wtórnej chorób kręgosłupa.

CEL PRACY

Celem pracy była ocena częstości występowania wybranych zmian i wad wrodzonych kręgosłupa w odcinku LS w badanej populacji.

MATERIAŁ I METODY

Badania zostały przeprowadzone wśród 281 pacjentów zgłaszających dolegliwości bólowe kręgosłupa odcinka LS. Diagnostykę prowadzono w pracowni tomografii komputerowej (TK) Wojewódzkiego Szpitala w Tarnobrzegu na tomografie Toshiba Aquilion 16. W badanej grupie 147 osób stanowiły kobiety, a 134 mężczyźni, w tym 47% było mieszkańcami miasta, a 53% mieszkało na wsi. Do analizy badanej grupy wykorzystano program Excel z pakietu Microsoft Office.

WYNIKI

U prawie co siódmej badanej na obecność zmian w obrębie kręgosłupa L-S osoby wykryto chorobowo zmienione wyrostki kolczyste, a także skrzywienie kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej. Choroba Baastrupa oraz skolioza stanowiły około 14% przypadków. Udział pozostałych zmian zawierał się w przedziale od 6,8% [ankyloza stawów krzyżowo-biodrowych (K-B)] do 2,6% (hemilumbalizacja). Uzyskane wyniki przedstawia rycina 1.

Rycina 1. Udział procentowy zmian rozwojowych oraz nabytych w obrębie kręgosłupa LS w badanej populacji

W badanej populacji najwcześniej diagnozowaną zmianą w obrębie kręgosłupa było niespojenie łuku S1 (– 45,32 roku), a w dalszej kolejności hemilumbalizacja S1 (– 47,27 roku), niespojenie łuków kości krzyżowej (– 47,39 roku) oraz lumbalizacja S1 (– 48,23 roku). W przedziale wieku 50–60 lat pojawiają się objawy kręgoszczeliny (– 55 lat), sakralizacji L5 (– 56,5 roku), kręgozmyku (– 56,82 roku), skoliozy (– 57,41 roku) i ankylozy stawów krzyżowo-biodrowych (– 58,66 roku). Średnio po 60. roku życia rozpoznawane są torbiele Tarlova (– 61 lat), hemisakralizacja L5 (– 61,75 roku), Choroba Baastrupa (– 66,67 lat).

Opisywane zmiany często współistniały ze sobą (tab. 1 i ryc. 2).

Rycina 2. Zmiany stwierdzane w obrębie odcinka LS w badanej grupie w zależności od wieku

DYSKUSJA

Tomografia komputerowa jest powszechnie używana w diagnostyce narządów klatki piersiowej, jamy brzusznej i głowy. Doskonale spełnia swoją rolę w ocenie tkanki kostnej i części miękkich. Obie te struktury tworzą kręgosłup, poprzez co może on spełniać funkcję podporową i ruchową. Wiadomo, iż z wiekiem wzrasta prawdopodobieństwo bólów stawów i tkanek okołostawowych oraz kości i mięśni. Wiąże się to z naturalnymi przemianami w organizmie oraz z efektem działania czynników, na które organizm był narażony przez całe wcześniejsze życie, także zawodowe.

Do osób o podwyższonym stopniu ryzyka wystąpienia dolegliwości bólowych kręgosłupa zalicza się osoby po przebytym epizodzie bólu kręgosłupa, jak również obciążone czynnikami ryzyka: ciężka praca fizyczna, wykonywanie ruchów skrętnych, wykonywanie powtarzanych ruchów w pracy, postawa statyczna i narażenie na oddziaływanie wibracji [5].

Rozwój cywilizacji i wzrost komfortu życia znacząco wpłynęły na ograniczenie aktywności ruchowej człowieka. W związku z tym edukacja ruchowa, a przede wszystkim dążenie do wyzbycia się złych nawyków i stereotypów ruchowych dnia codziennego, jest istotnym elementem leczenia zespołów bólowych pleców [6].

Nieznajomość oraz brak stosowania profilaktyki w znacznym stopniu przyczynia się do wystąpienia epizodu bólu kręgosłupa. Dalszy brak prawidłowego postępowania profilaktycznego bardzo często prowadzi do poważnych konsekwencji, takich jak zaburzenia czucia, zaniki mięśniowe, osłabienie siły mięśniowej, zniesienie odruchów, a nawet zaburzeń mikcji i defekacji. W przypadku wystąpienia tak poważnych zaburzeń najczęściej jedynym wyjściem jest wykonanie zabiegu neurochirurgicznego [7, 8].

WNIOSKI

Wraz z wiekiem rośnie częstość i współwystępowanie ze sobą zmian w odcinku LS kręgosłupa stwierdzanych w TK. Wiek pacjenta jest związany z rodzajem obserwowanych zmian. Na jego podstawie można próbować określać czas wystąpienia danej choroby, co w efekcie może przekładać się na lepszą profilaktykę.

Adres do korespondencji:

dr n. med. Gustaw Wójcik

Zakład Balneoterapii, Katedra Rehabilitacji, Fizjoterapii i Balneoterapii,

Uniwersytet Medyczny w Lublinie

ul. Chodźki 6, 20-093 Lublin

e-mail: gustaww@tlen.pl

PIŚMIENNICTWO

1. Morse T. i wsp. The economic and social consequences of work-related musculoskeletal disorders: the Connecticut upper-extremity surveillance project (CUSP). Int. J. Occup. Med. Environ. Health 1998; 4: 209–216.

2. Domżał T. Przewlekłe nieswoiste bóle krzyża — stara dolegliwość, czy nowa choroba neurologiczna? Forum Medycyny Rodzinnej 2008; 2: 146–161.

3. Szczerba J., Kluger K. Zadbaj o swój kręgosłup. Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej im. dr. Janusza Daaba, Piekary Śląskie 2009.

4. Łabęcka M., Kocemba-Gumowska E. Ubezpieczeni poddani rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej ZUS w 2008 r. http://www.zus.pl/files/reh2008.pdf.

5. Krasuski M. Algorytm postępowania diagnostyczno-leczniczego w zespołach bólowych kręgosłupa. W: Neurofizjologia kliniczna i terapia manualna w usprawnianiu narządu ruchu. pod red. Kabsch A., Huber J., Ośr. Wyd. Nauk. IChB PAN, t. 1, Poznań 2009: 19–32.

6. Brooks B.K. i wsp. Lumbar spine spondylolysis in the adult population: using computed tomography to evaluate the possibility of adult onset lumbar spondylosis as a cause of back pain. Skeletal Radiol. 2010; 39: 669–673.

7. Garczyński W., Lubkowska A. Postępowanie fizjoterapeutyczne u pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Journal of Health Sciences 2013; 3: 118–130.

8. Kalichman L. i wsp. Association between computed tomography-evaluated lumbar lordosis and features of spinal degeneration, evaluated in supine position. Spine J. 2011; 11: 30.