WYBRANE PROBLEMY KLINICZNE
Dorota Pilch1, Malwina Dróżdż2, Anna Reczyńska1, Elżbieta Grochans1
1Zakład Pielęgniarstwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny
2Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Pielęgniarstwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny
Ocena wiedzy położnych/pielęgniarek w zakresie stosowania smoczków uspokajających u noworodków
The knowledge of midwives/nurses concerning the use of pacifiers
STRESZCZENIE
Wstęp. Uspokajanie noworodków z zastosowaniem smoczków jest elementem opieki nad matką i dzieckiem. Na położnych/pielęgniarkach spoczywa obowiązek wsparcia informacyjnego i edukacji oraz praktyczna pomoc w zakresie uspokajania dziecka. Konsekwencją braku wiedzy i profesjonalnego wsparcia mogą być długofalowe następstwa zdrowotne, emocjonalne, ekonomiczne dla dziecka i rodziców.
Cel pracy. Ocena wiedzy położnych/pielęgniarek w zakresie stosowania smoczków uspokajających u noworodków.
Materiał i metody. W badaniu uczestniczyło 100 położnych i pielęgniarek, pracujących na szczecińskich oddziałach położniczych i neonatologicznych. Narzędzie badawcze stanowił kwestionariusz ankiety. Do analizy wyników zastosowano testy U Manna-Whitneya, Kruskala-Wallisa oraz korelację Spearmana. Za istotne przyjęto prawdopodobieństwo na poziomie p ≤ 0,05.
Wyniki. Zaobserwowano istotną różnicę między wiedzą o higienicznym postępowaniu ze smoczkami a wiedzą personelu z fachowych źródeł oraz wykształceniem badanych (p = 0,00). Korelacje między znajomością zasad bezpiecznego stosowania smoczków a stażem pracy badanych były znamienne (p = 0,01), podobnie ze źródłami wiedzy (p = 0,00).
Wnioski. Położne/pielęgniarki nie posiadały zadowalającej wiedzy na temat smoczków uspokajających i zbyt rzadko korzystały ze specjalistycznych form dokształcania.
Forum Medycyny Rodzinnej 2015, tom 9, nr 2, 158–160
Słowa kluczowe: wiedza położnych, pielęgniarek, noworodek, smoczek uspokajający
ABSTRACT
Introduction. Appeasing neonates, also by means of pacifiers, is an important element of the care of a mother and her baby. It is the midwives/nurses’ responsibility to provide information support, educate and help with this problem. The lack of solid knowledge and professional support may have far-reaching health, emotional and economic consequences for a child and its parents.
Aim of the study. Assess the knowledge of midwives/nurses concerning the use of pacifiers.
Material and methods. The study included 100 midwives/nurses employed in obstetric and neonatal wards in Szczecin. A research instrument was a questionnaire of the author’s own design.
Results. There was a statistically significant relationship (p = 0.03) between hygiene procedures when using pacifiers and the knowledge from specialist journals and education of respondents (p = 0.00). Furthermore, the familiarity with the principles of the safe use of pacifiers statistically significantly positively correlated with work seniority (p = 0.01) and the sources of information of the surveyed (p = 0.00).
Conclusions. Midwives/nurses had no sufficient knowledge concerning pacifiers, therefore these issues should be included in the programs of midwives’ education.
Forum Medycyny Rodzinnej 2015, vol 9, no 2, 158–160
Key words: knowledge of midwives/nurses, pacifier, newborn
WSTĘP
Smoczki uspokajające są powszechnie stosowane na świecie niezależnie od tła kulturowego, etnicznego [1, 2]. Podawanie smoczka w okresie rozwijania się laktacji może negatywnie wpływać na jej jakość i długość [3–5]. Wytyczne Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization) zalecają niepodawanie smoczków niemowlętom karmionym piersią [5]. Ortodonci wskazują na negatywne konsekwencje stosowania smoczków dla zgryzu dziecka, rozwoju próchnicy, a logopedzi na rozwój aparatu mowy [3, 6–8]. Opieka nad pacjentkami powinna być zgodna z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 23.09.2010 r. w sprawie standardów postępowania przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej nad kobietą i noworodkiem.
CEL PRACY
Celem badań była ocena wiedzy położnych/pielęgniarek w zakresie stosowania smoczków uspokajających u noworodków.
MATERIAŁ I METODY
W badaniu uczestniczyło 100 szczecińskich położnych/pielęgniarek pracujących na oddziałach położniczych i neonatologicznych. Średni staż pracy wynosił 18 lat. Położne/pielęgniarki z wykształceniem średnim stanowiły 62%, wyższym 38%. Ich wiedzę oceniano kwestionariuszem ankiety uwzględniającym obszar bezpieczeństwa, higieny stosowania smoczków uspokajających.
Analizę statystyczną przeprowadzono testem U Manna-Whitneya, Kruskala-Wallisa oraz korelacji Spearmana. Za istotne przyjęto prawdopodobieństwo na poziomie p ≤ 0,05.
WYNIKI
Badane dokształcały się na szkoleniach (34%), w Internecie (21%) oraz na kursach i specjalizacji (po 17%).Większość z nich nie prenumerowała czasopism medycznych (87%).
Właściwości terapeutyczne smoczka wskazało 29% badanych, 40% kobiet nie miało wiedzy na ten temat, pozostałe panie zakwestionowały takie właściwości (31%). Większość twierdziła, że smoczek jest dopasowany do anatomii jamy ustnej dziecka (59%). Częstość wymiany smoczka nieprawidłowo podało 60% badanych, a pozostałe panie wykazały brak wiedzy w tym zakresie. Badane uważały (56%), że stosowanie przypinek do smoczków jest bezpieczne, 4% przeczyło temu, pozostałe osoby nie wiedziały (41%). Około 35% badanych uważało, że smoczek nie może być przyczyną zgonu dziecka. Taką możliwość potwierdziło 24%.
Część ankietowanych nie znała zasad higienicznego postępowania ze smoczkiem (11%); wyparzanie wrzątkiem podało 51%, mycie pod bieżącą wodą 38%. Jedynie 24% badanych łączyło występowanie zmian skórnych wokół ust noworodków z używaniem smoczka. Niekorzystny wpływ smoczków na karmienie piersią podało 54% badanych. Pozostałe nie miały zdania na ten temat lub zaprzeczały.
Stwierdzono różnice między wiedzą na temat higienicznego postępowania ze smoczkiem (p = 0,03), a korzystaniem z fachowych źródeł wiedzy (tab. 1).
Tabela 1 |
||||
Zależności między wiedzą o smoczkach a korzystaniem z fachowych źródeł wiedzy |
||||
Parametr |
Źródła fachowe |
Śr |
SD |
p |
Higiena smoczka |
Tak |
1,62 |
0,77 |
Z = 2,12 |
Nie |
1,22 |
0,62 |
p = 0,03 |
|
Bezpieczeństwo smoczka |
Tak |
1,15 |
0,99 |
Z = –0,05 |
Nie |
1,15 |
0,76 |
p = 0,95 |
|
Źródła fachowe |
Tak |
2,15 |
0,55 |
Z = 3,64 |
Nie |
1,30 |
0,63 |
p = 0,00 |
|
Wyniki testu Kruskala-Wallisa dla wiedzy o smoczkach, w zależności od wykształcenia badanych, wskazują na istotną różnicę między wiedzą o higienie a wykształceniem (p = 0,00). Osoby z wykształceniem magisterskim lub średnim posiadały wiedzę na wysokim poziomie w zakresie higieny. Osoby z wykształceniem średnim częściej korzystały z czasopism naukowych niż pozostałe. Nie zaobserwowano różnic między wiedzą o bezpieczeństwie smoczków a wykształceniem (tab. 2).
Tabela 2 |
||||
Zależności między wiedzą badanych o smoczkach a wykształceniem |
||||
Parametr |
Wykształcenie |
Śr |
SD |
p |
Higiena |
ś |
1,40 |
0,64 |
H = 9,89 |
l |
0,89 |
0,47 |
p = 0,00 |
|
m |
1,20 |
0,70 |
|
|
Bezpieczeństwo |
ś |
1,15 |
0,76 |
H = 1,47 |
l |
1,28 |
0,96 |
p = 0,47 |
|
m |
1,05 |
0,69 |
|
|
Źródła wiedzy |
ś |
1,56 |
0,74 |
H = 13,89 |
l |
1,06 |
0,24 |
p = 0,00 |
|
m |
1,25 |
0,64 |
|
|
Korelacja Spearmana między stażem pracy badanych a wiedzą o stosowaniu smoczków oraz pozyskiwaniem wiedzy wskazują na istotne korelacje między wiedzą o bezpieczeństwie a stażem pracy (p = 0,01) oraz z korzystaniem z fachowych źródeł wiedzy (p = 0,00). Osoby mające dłuższy staż pracy posiadały większą wiedzę oraz pozyskiwały ją z fachowych źródeł (tab. 3).
Tabela 3 |
|||
Korelacje Spearmana między stażem pracy a wiedzą o stosowaniu smoczków oraz korzystaniem z fachowych źródeł |
|||
Parametr |
R |
t(N-2) |
p |
Higiena smoczka |
–0,11 |
–1,16 |
0,24 |
Bezpieczeństwo smoczka |
0,23 |
2,41 |
0,01 |
Fachowe źródła wiedzy |
0,26 |
2,76 |
0,00 |
Korelacje Spearmana między liczbą posiadanych przez osoby badane dzieci a wiedzą o smoczkach oraz korzystaniem z fachowych źródeł wskazują na znamienne różnice (p < 0,00). Wiedza badanych korelowała z liczbą posiadanych dzieci. Nie stwierdzono różnic w odniesieniu do wiedzy o bezpieczeństwie stosowania (p > 0,05) (tab. 4).
Tabela 4 |
|||
Korelacje Spearmana między liczbą dzieci posiadanych a wiedzą o stosowaniu smoczków oraz korzystaniem z fachowych źródeł |
|||
Parametr |
R |
t(N-2) |
p |
Higiena smoczka |
0,32 |
3,44 |
< 0,00 |
Bezpieczeństwo smoczka |
–0,01 |
–0,16 |
0,87 |
Źródła pozyskiwania wiedzy |
0,61 |
7,75 |
< 0,00 |
DYSKUSJA
Położne/pielęgniarki uważały, że smoczek dopasowany jest anatomicznie do jamy ustnej noworodka (około 60%), ale większość wiedziała, że nie kształtuje ssania, nie stymuluje rozwoju jamy ustnej, co pokazują badania [2, 7]. Przepisy określają parametry smoczków trafiających na rynek, a okres wymiany smoczków jest rekomendowany [5]. Zasady bezpiecznego używania smoczków (z przypinkami) są niewystarczająco znane, a znaczny odsetek personelu nie wiedział o możliwości zgonu dziecka, którego przyczyną było korzystanie ze smoczka (40%), choć dostępne są publikacje na ten temat [1, 8, 9]. Personel medyczny (30%) wskazywał na działanie terapeutyczne smoczków, nie mając wiedzy o nieodżywczym ssaniu i implikacjach na karmienie naturalne [2, 4, 7, 9].
WNIOSKI
Badane nie posiadały zadowalającej wiedzy o stosowaniu smoczków uspokajających w zakresie bezpieczeństwa, higieny, wpływu na laktację, pomimo obowiązku wsparcia informacyjnego i edukacji.
Zbyt rzadko korzystano ze specjalistycznych form dokształcania oraz fachowych źródeł wiedzy.
Adres do korespondencji:
dr. n. med. Dorota Pilch
Zakład Pielęgniarstwa PUM
ul. Żołnierska 48, 70–210 Szczecin
e-mail: dpilch@pum.edu.pl
PIŚMIENNICTWO
Wellington L. Should breastfeeding babies by given pacifiers? The Journal of Family Practice 2012; 61: E1.
Goldman R.D. Pacifier use in first month of life. Canadian Family Physician 2013; 59: 499–500.
Sexton S., Ruby N. Risks and Benefits of Pacifiers. American Family Physician 2009; 79: 681–685.
O’Connor N.R. Pacifiers and Breastfeeding. Arch. Pediatr. Adolesc. Med. 2009; 163: 378–382.
Ponti M. Recommendations for the use of pacifiers. Paediatr. Child Health 2003; 8: 515–519.
Romero C.C., Scavone H. Jr, Garib D.G., Cotrim-Ferreira F.A., Ferreira R.I. Breastfeeding and non-nutritive sucking patterns related to the prevalence of anterior open bite in primary dentition. J. Appl. Oral Sci. 2011; 19: 161–8.
Kronborg H., Veath M. How Are Effective Breastfeeding Technique and Pacifier Use Related to Breastfeeding Problems and Breastfeeding Duration? Birth 2009; 34–42.
Joanna Brigs Institute. Early childhood pacifier use in relation to breastfeeding, SIDS, infection and dental malocclusion. Nurs. Stand. 2006; 20: 52–55.
