WYBRANE PROBLEMY KLINICZNE

Monika Wojciechowska, Przemysław Sikora, Anna Wieczorkiewicz-Płaza, Beata Bieniaś, Halina Borzęcka, Aleksandra Sobieszczańska-Droździel, Marek Majewski, Ewelina Książek, Małgorzata Zajączkowska

Klinika Nefrologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny, Lublin

Bakteryjne zakażenia układu moczowego u dzieci — obserwacje własne ośrodka

Bacterial urinary tract infections in children — a single-center report

WSTĘP

Bakteryjne zakażenia układu moczowego (ZUM) należą do najczęstszych infekcji u dzieci [1, 2] oraz są jednym z głównych powodów wizyt u lekarza rodzinnego [3]. Stanowią również częstą przyczynę hospitalizacji w oddziałach pediatrycznych [4]. Etiopatogeneza ZUM różni się w zależności od wieku, płci oraz występowania schorzeń towarzyszących. Do czynników predysponujących do wystąpienia ZUM należą między innymi wady i zaburzenia czynności dróg moczowych, kamica moczowa, zaparcia, cewnikowanie dróg moczowych, choroby przewlekłe oraz immunosupresja [1, 2]. Znajomość etiologii ZUM pozwala na wybór właściwej terapii empirycznej i efektywne leczenie.

CEL PRACY

Celem pracy była analiza epidemiologiczna bakteryjnych ZUM u dzieci w materiale własnym.

MATERIAŁ I METODY

Analizie retrospektywnej poddano dokumentację medyczną 251 pacjentów (179 dziewcząt i 72 chłopców) w wieku 0,1–17,9 lat (mediana — 7,1 lat) hospitalizowanych z powodu ZUM w Klinice Nefrologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie w latach 2009–2013. Etiologię ZUM analizowano w odniesieniu od czynników demograficznych (płeć, wiek, miejsce zamieszkania) oraz do nawrotowości ZUM i współistniejących patologii układu moczowego.

Analizę statystyczną wykonano z zastosowaniem programu Statistica 7.1. Różnice w grupach oraz korelacje oceniono testami nieparametrycznymi [test Manna-Whitneya, ANOVA (analysis of variance), test Spaermanna].

WYNIKI

U dzieci grupy badanej odnotowano łącznie 425 epizodów ZUM, z czego większość (65,4%) wystąpiła u dziewcząt. Dominowały infekcje wywołane przez bakterie Escherichia coli — 60% wszystkich przypadków. Częściej E. coli powodowała ZUM u dziewcząt (66,5%), niż u chłopców (47,6%), a różnica ta była statystycznie istotna. Bakteria Pseudomonas aeruginosa była odpowiedzialna za 13,2% wszystkich ZUM, statystycznie istotnie częściej identyfikowana była u chłopców — 19,7%, niż u dziewcząt — 9,7% epizodów ZUM. Dla pozostałych izolowanych bakteryjnych patogenów, w tym między innymi Klebsiella spp., Proteus spp. i Enterococcus spp. nie stwierdzono różnic występowania w odniesieniu do płci pacjentów (tab. 1). Zaobserwowano istotną statystycznie ujemną korelację pomiędzy wiekiem pacjentów a częstością ZUM (r = –0,37; p < 0,05; ryc. 1). Jedynie szczepy P. aeruginosa i Klebsiella spp. wykazywały istotną statystycznie różnicę w częstości występowania w zależności od wieku dzieci (ryc. 2). Największy odsetek ZUM wywołanych przez P. aeruginosa obserwowano u dzieci w 6. rż. — 27,8%, a wraz z wiekiem widoczna była tendencja spadkowa. W przypadku Klebsiella spp. zauważono zwiększenie liczby epizodów ZUM wraz z wiekiem, przy czym miała ona największy udział w ZUM u pacjentów w 17. rż. — 31,8%. Nie stwierdzono istotnej różnicy pomiędzy częstością występowania ZUM w zależności od miejsca zamieszkania (miasto — 59,4%, wieś — 40,6% epizodów ZUM). Pacjenci z pierwszorazowym epizodem ZUM stanowili 24,2%, podczas gdy u pozostałych zakażenia miały charakter nawrotowy. Zarówno w przypadku pierwszego, jak i kolejnego epizodu ZUM najczęściej izolowaną bakterią była E.coli — 68,9% v. 57,1%. U 122 (48,6%) pacjentów występowały schorzenia towarzyszące, w tym u 106 (42,2%) wady i/lub dysfunkcja dróg moczowych (między innymi odpływy pęcherzowo-moczowodowe (OPM) — 21,5%, pęcherz neurogenny — 15,1%), u 8 (3,2%) kamica i u 8 (3,2%) zespół nerczycowy. U pacjentów ze współwystępującymi wadami i/lub dysfunkcjami układu moczowego odnotowano wyższą częstość epizodów ZUM — 248 (58,4%), w porównaniu z pacjentami bez takich patologii — 151 (35,5%). U dzieci z OPM odnotowano 134 (31,5%), a u dzieci z pęcherzem neurogennym — 96 (22,6%) epizody ZUM (ryc. 3). Kamica moczowa oraz zespół nerczycowy nie stanowiły istotnego czynnika ryzyka ZUM. Etiologię ZUM, z uwzględnieniem obecności lub braku współistniejących patologii w obrębie układu moczowego, przedstawiono na rycinie 4.

Rycina 1. Korelacja pomiędzy liczbą epizodów ZUM a wiekiem dzieci

Rycina 2. Występowanie szczepów bakteryjnych wywołujących ZUM w zależności od wieku dzieci

Rycina 3. Liczba ZUM u dzieci z OPM i z pęcherzem neurogennym w zależności od wieku dzieci

Rycina 4. Etiologia ZUM z uwzględnieniem obecności współistniejących patologii w obrębie układu moczowego lub ich braku

DYSKUSJA

Przedstawione wyniki nie różnią się istotnie od danych dostępnych w piśmiennictwie [1, 2, 5–7]. Zakażenia układu moczowego częściej występowały u dziewcząt [1], ze zdecydowaną dominacją infekcji wywołanych przez E. coli. Duża częstość występowania P. aeruginosa u chłopców w pierwszych latach życia była prawdopodobnie związana ze współwystępowaniem wad i/lub dysfunkcji dróg moczowych, szczególnie w pierwszych latach życia. Liczba zakażeń wywołanych przez tę bakterię zmniejszała się wraz z wiekiem [5], co mogło być związane ze stosowaniem właściwej profilaktyki ZUM u dzieci z OPM. Podobnie jak w literaturze zaobserwowano zmniejszenie się wraz z wiekiem częstości ZUM [1]. Wzrost częstości ZUM wywołanych infekcją Klebsiella spp. u pacjentów nastoletnich w materiale własnym może mieć prawdopodobnie związek ze stosunkowo dużą liczbą pacjentów z pęcherzem neurogennym w tym przedziale wiekowym [6]. Etiologia ZUM w zależności od miejsca zamieszkania, liczby epizodów ZUM oraz współwystępujących patologii w obrębie układu moczowego była zgodna z danymi z piśmiennictwa [2].

WNIOSKI

1. Głównym patogenem wywołującym ZUM u dzieci jest E. coli, występująca częściej u dziewcząt.

2. U dzieci z wadami i/lub dysfunkcją dróg moczowych epizody ZUM występują częściej.

Adres do korespondencji:

lek. Monika Wojciechowska

Klinika Nefrologii Dziecięcej UM

ul. Gębali 6, 20–093 Lublin

tel.: 81 718 54 70

e-mail: monikaw87@op.pl

PIŚMIENNICTWO

1. Makulska I., Zwolińska D. Zakażenia układu moczowego u dzieci. Pediatria po Dyplomie 2013; 17: 8–16.

2. Litwin M. Zakażenia układu moczowego u dzieci, wyd. 1, Medical Tribune Polska, Warszawa 2012: 1–19.

3. Bujnowska-Fedak M.M., Sapilak B.J., Steciwko A. Epidemiologia schorzeń i struktura zachorowań w praktyce lekarza rodzinnego. Fam. Med. Prim. Care Rev. 2011; 13: 135–139.

4. Topczewska-Cabanek A., Strąk A., Nitsch-Osuch A. i wsp. Przyczyny hospitalizacji w oddziale pediatrii ogólnej w wybranym szpitalu dziecięcym w latach 2006–2010. Fam. Med. Prim. Care Rev. 2013; 15: 417–419.

5. Mirsoleymani S.R., Salimi M., Brojeni M.S. i wsp. Bacterial Pathogens and Antimicrobial Resistance Patterns in Pediatric Urinary Tract Infections: A Four-Year Surveillance Study (2009–2012). International Journal of Pediatrics [serial online] 2014 May. Dostępny na URL: http://dx.doi.org/10.1155/2015/126142/

6. Alsammani M.A., Ahmed M.I., Abdelatif N.F. Bacterial Uropathogens Isolates and Antibiograms in Children Under 5 Years of Age. Med. Arh. 2014; 68: 239–243.

7. Kaur N., Sharma S., Malhotra S. i wsp. Urinary Tract Infection: Aetiology and Antimicrobial Resistance Pattern in Infants From A Tertiary Care Hospital in Northern India. Journal of Clinical and Diagnostic Research 2014; 8: 1–3.