WYBRANE PROBLEMY KLINICZNE
Marcin Urbańczuk1, Tadeusz Dereziński2, Andrzej Jaroszyński1
1Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
2Zakład Opieki Zdrowotnej «Esculap» w Gniewkowie
Parametry antropometryczne a funkcja nerek u osób w podeszłym wieku
The relationship between anthropometric parameters and renal function in elderly
STRESZCZENIE
Wstęp. Coraz więcej dowodów wskazuje, że otyłość jest czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju przewlekłej choroby nerek (PChN). Związek między otyłością i PChN jest złożony i nie do końca poznany. Możliwość wykorzystania wskaźników antropometrycznych w predykcji PChN u osób w podeszłym wieku budzi wątpliwości. Badania takie nie były wcześniej prowadzone wśród populacji polskiej.
Cel pracy. Celem pracy była ocena zależności pomiędzy wybranymi parametrami antropometrycznymi u osób w podeszłym wieku a funkcją nerek określoną za pomocą eGFR.
Materiał i metody. Badania objęły grupę 222 osób, u których zmierzono wzrost, masę ciała, obwód bioder i pasa. Wyliczono wskaźniki BMI, WHR, WHtR. Przesączanie kłębuszkowe (eGFR) wyliczono ze wzoru CKD-EPI.
Wyniki. Przewlekłą chorobę nerek (eGFR < 60) stwierdzono u 53 osób, co stanowi 23,89% wszystkich badanych. Średnie wartości BMI, WHR i WHtR wyniosły odpowiednio 28,99, 0,89, 0,63. Na podstawie BMI nadwagę stwierdzono u prawie 40% badanych, a otyłość u 38%. Zaledwie u 22% osób uzyskano BMI < 25. Nie stwierdzono zależności pomiędzy badanymi parametrami antropometrycznymi a eGFR.
Wnioski. Parametry antropometryczne charakteryzujące otyłość brzuszną mają ograniczone zastosowanie w predykcji PChN u osób w podeszłym wieku.
Forum Medycyny Rodzinnej 2015, tom 9, nr 2, 91–93
Słowa kluczowe: otyłość, przewlekła choroba nerek, waist-to-height ratio, waist-to-hip ratio, body mass index, obwód pasa, obwód bioder
ABSTRACT
Introduction. Increasing evidence suggests that obesity might be one of the important factors in development of chronic kidney disease (CKD). However, the relation between obesity and CKD is complicated and not entirely known. Usage of antropometric measures in prediction of CKD is controversial in elderly. This kind of survey has not been already performed in Polish population.
Aim of the study. The aim of this study was to evaluate the relation betweeen selected antropometric measures of obesity and renal function defined by eGFR in elderly.
Materials and methods. Anthropometric indexes of obesity including body mass index (BMI), waist circumference (WC), waist-to-height ratio (WHtR) and waist-hip ratio (WHR), were obtained in 222 participants. eGFR was estimated using CDK-EPI formula.
Results. The prevalence of CKD (eGFR < 60) stage ≥ 3 was 23.89%. Overweight and obesity were found in 40% and 38% of participants, respectively. WHtR, WC and WHR were 28.99, 0.89, 0,63. Only 22% of participants had a BMI < 25. There was no correlation between anthropometric parameters and eGFR.
Conclusions. Anthropometric parameters of obesity have limited utility in the prediction of CKD in elderly.
Forum Medycyny Rodzinnej 2015, vol 9, no 2, 91–93
Key words: obesity, chronic kidney disease, waist-to-height ratio, waist-hip ratio, body mass index, waist circumference, hip circumference
WSTĘP
Przewlekła choroba nerek (PChN) jest ważnym problemem epidemiologicznym. Jest ona związana ze znaczną śmiertelnością z przyczyn sercowo-naczyniowych, jak też generuje olbrzymie koszty związane z leczeniem [1]. Jak pokazują badania otyłość przyczynia się do rozwoju PChN. Związek ten jest skomplikowany i nie do końca poznany [2, 3]. Nadmierna masa ciała wraz z nadciśnieniem tętniczym i cukrzycą odpowiadają za około 70% przypadków schyłkowej fazy PChN [4]. Istnieje wiele parametrów antropometrycznych, które są powszechnie używane do diagnozowania otyłości brzusznej i określania kompozycji ciała, są to: masa ciała, wzrost, obwód tali, bioder oraz wskaźniki, takie jak BMI (body mass index), WHR (waist-hip ratio), WHtR (waist-to-heigth ratio). Parametry te w populacji ogólnej mogą pośrednio służyć do oceny ryzyka rozwoju PChN związanej z otyłością. Bardzo istotne jest poszukiwanie takiego wskaźnika antropometrycznego, charakteryzującego otyłość w grupie seniorów, który najlepiej korelowałby ze wskaźnikami funkcji nerek, a tym samym byłby najbardziej odpowiedni w predykcji PChN. Znalezienie takiego parametru przełożyłoby się na lepszą profilaktykę, zmniejszyłoby koszty i zwiększyło efektywność leczenia. Warto podkreślić, że zależność między parametrami antropometrycznymi a funkcją nerek u osób w podeszłym wieku nie była dotychczas badana w populacji polskiej.
CEL PRACY
Celem pracy była ocena zależności pomiędzy wybranymi parametrami antropometrycznymi u osób w podeszłym wieku a funkcją nerek, określoną za pomocą eGFR.
MATERIAŁ I METODY
Badaną grupę stanowiły 222 osoby w wieku 84 ± 4 lata zamieszkujące tereny wiejskie, które były wybrane spośród pacjentów poddawanych badaniom przesiewowym w kierunku cukrzycy. Każda z osób podpisała świadomą zgodę na udział w badaniach.
Wielkość przesączania kłębuszkowego (GFR)
Została określona za pomocą skróconego wzoru CKD-EPI. Przewlekła choroba nerek (PChN) zdefiniowana została jako eGFR < 60 ml/min/1,73 m2 oceniany wyjściowo oraz po trzech miesiącach.
Pomiary antropometryczne
Pomiary objęły standardowe parametry antropometryczne, takie jak wzrost, masa ciała, obwód pasa oraz wskaźniki, takie jak BMI, WHR, WHtR.
Analiza statystyczna
Do przeprowadzenia analizy statystycznej wykorzystano oprogramowanie STATISTICA 10 PL. Poziom istotności statystycznej przyjęto dla p < 0,05.
WYNIKI
Charakterystyka badanej grupy zawarta jest w tabeli 1. Przewlekłą chorobę nerek (PChN) (eGFR < 60) stwierdzono u 53 osób, co stanowi 23,89% wszystkich badanych. Średnia masa ciała w badanej grupie wyniosła około 73 kg, a wzrost około 159 cm. Średnie wartości BMI, WHR i WHtR wyniosły odpowiednio 28,99; 0,89 i 0,63. Na podstawie BMI nadwagę stwierdzono u prawie 40% badanych, a otyłość u 38%. Zaledwie u 22% uzyskano BMI < 25.
Tabela 1 |
||||
Charakterystyka demograficzna i antropometryczna badanej grupy |
||||
Cała grupa |
eGFR < 60 |
eGFR ≥ 60 |
p |
|
Wiek (lata) |
84,09 ± 4,28 |
83,64 ± 3,95 |
84,24 ± 3,92 |
0,619 |
Masa ciała [kg] |
73,02 ± 13,53 |
73,40 ± 14,83 |
72,94 ± 13,19 |
0,827 |
Wzrost [cm] |
159,1 ± 10,83 |
159,0 ± 11,85 |
159,1 ± 10,57 |
0,443 |
WHtR |
0,628 ± 0,08 |
0,615 ± 0,08 |
0,632 ± 0,08 |
0,175 |
BMI |
28,99 ± 6,94 |
29,83 ± 11,18 |
28,78 ± 5,12 |
0,636 |
Talia [cm] |
99,79 ± 12,33 |
98,60 ± 14,13 |
100,2 ± 11,71 |
0,617 |
Biodra [cm] |
111,9 ± 11,92 |
110,2 ± 12,20 |
112,5 ± 11,79 |
0,227 |
WHR |
0,892 ± 0,068 |
0,893 ± 0,089 |
0,892 ± 0,062 |
0,535 |
Nie zanotowano istotnych statystycznie zależności pomiędzy badanymi parametrami antropometrycznymi a funkcją nerek wyrażoną poprzez eGFR.
DYSKUSJA
W badaniach PolSenior 2012 u osób po 65. roku życia GFR < 60 ml/min stwierdzono u prawie 28% badanych. A w grupie osób po 80. roku życia odsetek ten sięgał ponad 40% [5]. W naszym badaniu GFR < 60/min stwierdzono u prawie 24% osób. W wielu pracach dowiedziono istotnych zależności pomiędzy otyłością brzuszną, stwierdzaną za pomocą parametrów WHR, BMI i WHtR a funkcją nerek [6–8]. Brak takich zależności w naszej pracy może być związany ze specyficznymi cechami badanej grupy. Cytowane badania były prowadzone wśród osób młodszych w bardziej zróżnicowanych wiekowo grupach. Wraz z wiekiem zmieniają się znacznie parametry antropometryczne. Jest to spowodowane głównie zmianami osteoporotycznymi i destrukcją chrząstki stawowej. Wspomniane zmiany inwolucyjne przekładają się na obniżenie wzrostu, powodują zwiotczenie i zmniejszenie napięcia mięśni brzucha, klatki piersiowej, obręczy barkowej, co wpływa na pogłębienie krzywizn kręgosłupa i zaburzenie proporcji sylwetki [9, 10]. W związku z powyższym wśród osób w podeszłym wieku trudno jednoznacznie wnioskować o obecności otyłości brzusznej na podstawie standardowo ocenianych parametrów WHR, BMI i WHtR. W tej grupie wiekowej zasadne wydaje się wyznaczenie nowych norm i parametrów antropometrycznych charakteryzujących otyłość brzuszną.
WNIOSKI
Parametry antropometryczne charakteryzujące otyłość centralną mają ograniczone zastosowanie w predykcji PChN wśród osób w wieku podeszłym. Potrzeba dalszych badań dotyczących tego zagadnienia wśród większej grupy osób.
Adres do korespondencji:
lek. Marcin Urbańczuk
Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej UM
ul. Staszica 11, 20–081 Lublin
e-mail: marcin.urbanczuk@gmail.com
PIŚMIENNICTWO
Mallappallil M., Friedman E.A., Delano B.G. i wsp. Chronic kidney disease in the elderly: evaluation and management. Clin. Pract. (Lond.) 2014; 11: 525–535.
Burton J., Gray L., Webb D. i wsp. Association of anthropometric obesity measures with chronic kidney disease risk in a non-diabetic patient population. Nephrol. Dial. Transplant. 2012; 27: 1860–1866.
Babicz-Zielińska E., Szczepańska W., Śleszycka E. Problem nadwagi i otyłości w praktyce lekarza rodzinnego. Family Med. Prim. Care Rev. 2010; 12: 577–580.
Griffin K.A., Kramer H., Bidani A.K. Adverse renal consequences of obesity. Am. J. Physiol. Renal. Physiol. 2008; 294: F685–F696.
Chudek J., Wieczorowska-Tobis K., Zejda J. i wsp. Częstość występowania przewlekłej choroby nerek u osób w wieku podeszłym w Polsce. W: Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce, pod red. Mossakowska M., Więcek A., Błędowski P., Termedia, Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2012.
Evans P.D., McIntyre N.J., Fluck R.J. i wsp. Anthropomorphic Measurements That Include Central Fat Distribution Are More Closely Related with Key Risk Factors than BMI in CKD Stage 3. Burdmann EA, ed. PLoS ONE 2012; 7: e34699. doi:10.1371/journal.pone.0034699.
Li W.C., Chen J.Y., Lee Y.Y. i wsp. Association between waist-to-height ratio and chronic kidney disease in the Taiwanese population. Internal Medicine Journal 2014; 44: 645–652.
Jaroszyński A., Dereziński T., Jaroszyńska A. i wsp. Association of anthropometric measures of obesity and chronic kidney disease in the elderly women. Ann. Agric. Environ Med. [praca przyjęta do druku].
Ilnicka L., Wiszomirska I., Wit A., Wychowański M. Ocena zróżnicowania wybranych cech antropometrycznych we wczesnym i późnym okresie starości. Wych. Fiz. i Sport 2004; 48: 337–345.
Zając-Gawlak I., Groffik D. Ubytki wysokości ciała jako składowa inwolucyjnych zmian w budowie somatycznej kobiet i mężczyzn po 50. roku życia. Gerontol. Pol. 2010; 18: 183–193.
