Dysfunkcja węzła zatokowego jako późne powikłanie leczenia chłoniaka Hodgkina
, 1, 2, 1
Streszczenie
Kardiotoksyczność i powikłania sercowo-naczyniowe związane ze stosowaną radioterapią mogą ujawnić się wiele lat po zakończeniu leczenia onkologicznego, najczęściej 15-20 lat po jego zakończeniu. 45-letni mężczyzna został przyjęty do szpitala z powodu utraty przytomności z towarzyszącym urazem głowy. W wieku 30 lat w związku z rozpoznaniem chłoniaka Hodgkina (stadium III) był leczony chemioterapią z zastosowaniem m.in. doksorubicyny oraz radioterapią śródpiersia. Po leczeniu uzyskano całkowitą remisję, a pacjent objęty był nadzorem hematologicznym, nie zgłaszając alarmujących objawów. Przy przyjęciu do szpitala w badaniu elektrokardiograficznym (EKG) zarejestrowano bradykardię zatokową ok. 25/min, bez innych nieprawidłowości. Prowadzone w kolejnych godzinach monitorowanie EKG wykazało epizody zahamowania zatokowego (do 17 sek. W badaniach laboratoryjnych nie stwierdzono istotnych odchyleń od normy. Przezklatkowe badanie echokardiograficzne nie wykazało nieprawidłowości. Za najbardziej prawdopodobną przyczynę uszkodzenia węzła zatokowego uznano przebyte leczenie onkologiczne. W związku z objawową dysfunkcją węzła zatokowego pacjentowi implantowano dwujamowy stymulator serca. Prezentowany opis przypadku potwierdza konieczność bezterminowego nadzoru kardiologicznego pacjentów po przebytym w dzieciństwie lub młodości leczeniu onkologicznym, zwłaszcza pacjentów, u których koniecznie było stosowanie radioterapii klatki piersiowej oraz chemioterapii o udowodnionej kardiotoksyczności.
Słowa kluczowe: Chłoniak Hodgkinadysfunkcja węzła zatokowegokardio-onkologiakardiotoksycznośćradioterapia
Referencje
- Curigliano G, Lenihan D, Fradley M, et al. ESMO Guidelines Committee. Electronic address: clinicalguidelines@esmo.org. Management of cardiac disease in cancer patients throughout oncological treatment: ESMO consensus recommendations. Ann Oncol. 2020; 31(2): 171–190.
- Zamorano JL, Lancellotti P, et al. Rodriguez Muñoz D, 2016 ESC Position Paper on cancer treatments and cardiovascular toxicity developed under the auspices of the ESC Committee for Practice Guidelines: The Task Force for cancer treatments and cardiovascular toxicity of the European Society of Cardiology (ESC). Eur J Heart Fail. 2016; 37: 2768–801.
- Adams MJ, Lipsitz SR, Colan SD, et al. Cardiovascular status in long-term survivors of Hodgkin's disease treated with chest radiotherapy. J Clin Oncol. 2004; 22(15): 3139–3148.
- Donnellan E, Phelan D, McCarthy CP, et al. Radiation-induced heart disease: A practical guide to diagnosis and management. Cleve Clin J Med. 2016; 83(12): 914–922.
- Wang H, Wei J, Zheng Q, et al. Radiation-induced heart disease: a review of classification, mechanism and prevention. Int J Biol Sci. 2019; 15(10): 2128–2138.
- Galper SL, Yu JB, Mauch PM, et al. Clinically significant cardiac disease in patients with Hodgkin lymphoma treated with mediastinal irradiation. Blood. 2011; 117(2): 412–418.
- Nabiałek-Trojanowska I, Lewicka E, Wrona A, et al. Cardiovascular complications after radiotherapy. Cardiol J. 2018 [Epub ahead of print].
- Armenian SH, Lacchetti C, Lenihan D, et al. Prevention and Monitoring of Cardiac Dysfunction in Survivors of Adult Cancers: American Society of Clinical Oncology Clinical Practice Guideline. J Clin Oncol. 2017; 35(8): 893–911.
- Lancellotti P, Nkomo VT, Badano LP, et al. European Society of Cardiology Working Groups on Nuclear Cardiology and Cardiac Computed Tomography and Cardiovascular Magnetic Resonance, American Society of Nuclear Cardiology, Society for Cardiovascular Magnetic Resonance, and Society of Cardiovascular Computed Tomography. Expert consensus for multi-modality imaging evaluation of cardiovascular complications of radiotherapy in adults: a report from the European Association of Cardiovascular Imaging and the American Society of Echocardiography. J Am Soc Echocardiogr. 2013; 26(9): 1013–1032.
