Zastosowanie elektrokardiografii w ostrych i przewlekłych chorobach z zajęciem prawej komory serca
Streszczenie
Elektrokardiografia (EKG) odgrywa znaczącą rolę w różnicowaniu wielu chorób, w tym przebiegających z zajęciem prawego serca. Rozpoznanie patologii prawej komory (RV) bywa trudne ze względu na złożoną budowę oraz szerokie spektrum zaburzeń hemodynamicznych wynikających z jej dysfunkcji. Standardowy zapis EKG czynności serca uzupełniony o rejestrację odprowadzeń prawokomorowych może być w tym przypadku cennym uzupełnieniem badań obrazowych, zwłaszcza gdy te nie są szybko dostępne. W przebiegu ostrej zatorowości płucnej, nadciśnienia płucnego, zawału prawej komory czy arytmogennej kardiomopatii prawokomorowej obserwuje się liczne nieprawidłowości elektrokardiograficzne pomocne w diagnostyce, a część z nich ma znaczenie prognostyczne. Niestety, mimo swojej prostoty i użyteczności EKG cechuje się niedostateczną czułością i swoistością, by mógł stanowić pojedyncze narzędzie diagnostyczne w wykrywaniu nieprawidłowości RV. Elektrokardiografia to powszechne, tanie, nieinwazyjne i łatwe do wykonania badanie uzupełniające, które może mieć istotne znaczenie w algorytmie diagnostycznym różnych chorób przebiegających z zajęciem RV.
Słowa kluczowe: elektrokardiografiazatorowość płucnanadciśnienie płucnezawał prawej komoryarytmogenna kardiomiopatia prawej komor
Referencje
- Schmitto JD, Doerge H, Post H, et al. Progressive right ventricular failure is not explained by myocardial ischemia in a pig model of right ventricular pressure overload. Eur J Cardiothorac Surg. 2009; 35(2): 229–234.
- Bienias P, Rymarczyk Z. Badanie elektrokardiograficzne w zatorowości płucnej. In: Pruszczyk P, Ciurzyński M, Kostrubiec M. ed. Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. Medical Tribune Polska, Warszawa 2012: 68–74.
- Stein PD, Dalen JE, McIntyre KM, et al. The electrocardiogram in acute pulmonary embolism. Prog Cardiovasc Dis. 1975; 17(4): 247–257.
- Kukla P, Długopolski R, Krupa E, et al. How often pulmonary embolism mimics acute coronary syndrome? Kardiol Pol. 2011; 69(3): 235–240.
- Kukla P, Dlugopolski R, Krupa E, et al. The prognostic value of ST-segment elevation in the lead aVR in patients with acute pulmonary embolism. Kardiol Pol. 2011; 69(7): 649–654.
- Kukla P, Długopolski R, Krupa E, et al. Electrocardiography and prognosis of patients with acute pulmonary embolism. Cardiol J. 2011; 18(6): 648–653.
- Kukla P, McIntyre WF, Fijorek K, et al. T-wave inversion in patients with acute pulmonary embolism: prognostic value. Heart Lung. 2015; 44(1): 68–71.
- Qaddoura A, Digby GC, Kabali C, et al. The value of electrocardiography in prognosticating clinical deterioration and mortality in acute pulmonary embolism: A systematic review and meta-analysis. Clin Cardiol. 2017; 40(10): 814–824.
- Zhong-Qun Z, Chong-Quan W, Nikus KC, et al. A new electrocardiogram finding for massive pulmonary embolism: ST elevation in lead aVR with ST depression in leads I and V(4) to V(6). Am J Emerg Med. 2013; 31(2): 456.e5–456.e8.
- Casazza F, Pacchetti I, Rulli E, et al. Prognostic significance of electrocardiogram at presentation in patients with pulmonary embolism of different severity. Thromb Res. 2018; 163: 123–127.
- Daniel KR, Courtney DM, Kline JA. Assessment of cardiac stress from massive pulmonary embolism with 12-lead ECG. Chest. 2001; 120(2): 474–481.
- Toosi MS, Merlino JD, Leeper KV. Electrocardiographic score and short-term outcomes of acute pulmonary embolism. Am J Cardiol. 2007; 100(7): 1172–1176.
- Kostrubiec M, Hrynkiewicz A, Pedowska-Włoszek J, et al. Is it possible to use standard electrocardiography for risk assessment of patients with pulmonary embolism? Kardiol Pol. 2009; 67(7): 744–750.
- Hariharan P, Dudzinski DM, Okechukwu I, et al. Association between electrocardiographic findings, right heart strain, and short-term adverse clinical events in patients with acute pulmonary embolism. Clin Cardiol. 2015; 38(4): 236–242.
- Das MK, Khan B, Jacob S, et al. Significance of a fragmented QRS complex versus a Q wave in patients with coronary artery disease. Circulation. 2006; 113(21): 2495–2501.
- Qaddoura A, Digby GC, Kabali C, et al. Use of fragmented QRS in prognosticating clinical deterioration and mortality in pulmonary embolism: A meta-analysis. Ann Noninvasive Electrocardiol. 2018; 23(5): e12552.
- Park SJ, Kwon CH, Bae BJ, et al. Diagnostic value of the corrected QT difference between leads V1 and V6 in patients with acute pulmonary thromboembolism. Medicine (Baltimore). 2017; 96(43): e8430.
- Jankowski K, Kostrubiec M, Ozdowska P, et al. Electrocardiographic differentiation between acute pulmonary embolism and non-ST elevation acute coronary syndromes at the bedside. Ann Noninvasive Electrocardiol. 2010; 15(2): 145–150.
- Omar HR, Mangar D, Camporesi EM. Acute pulmonary embolism masquerading as inferior myocardial infarction. Am J Emerg Med. 2015; 33(4): 580–581.
- Kosuge M, Kimura K, Ishikawa T, et al. Electrocardiographic differentiation between acute pulmonary embolism and acute coronary syndromes on the basis of negative T waves. Am J Cardiol. 2007; 99(6): 817–821.
- Kozaci N, Ay MO, Beydilli I, et al. Right-sided electrocardiogram usage in acute pulmonary embolism. Am J Emerg Med. 2016; 34(8): 1437–1441.
- Kopec G, Tyrka A, Miszalski-Jamka T, et al. Electrocardiogram for the Diagnosis of Right Ventricular Hypertrophy and Dilation in Idiopathic Pulmonary Arterial Hypertension. Circulation Journal. 2012; 76(7): 1744–1749.
- Baranowski R, Wojciechowski D. Zalecenia dotyczące stosowania rozpoznań elektrokardiograficznych. Kardiol Pol. 2010; 68(Suppl IV): 336–390.
- Miura M, Ikeda S, Yoshida T, et al. Deeper S Wave in Lead V5 and Broader Extent of T Wave Inversions in the Precordial Leads are Clinically Useful Electrocardiographic Parameters for Predicting Pulmonary Hypertension. Int Heart J. 2018; 59(1): 136–142.
- Sun PY, Jiang X, Gomberg-Maitland M, et al. Prolonged QRS duration: a new predictor of adverse outcome in idiopathic pulmonary arterial hypertension. Chest. 2012; 141(2): 374–380.
- Rich JD, Thenappan T, Freed B, et al. QTc prolongation is associated with impaired right ventricular function and predicts mortality in pulmonary hypertension. Int J Cardiol. 2013; 167(3): 669–676.
- Waligóra M, Kopeć G, Jonas K, et al. Mechanism and prognostic role of qR in V in patients with pulmonary arterial hypertension. J Electrocardiol. 2017; 50(4): 476–483.
- Lang I. Chronic thromboembolic pulmonary hypertension: a distinct disease entity. Eur Respir Rev. 2015; 24(136): 246–252.
- Galie N, Hoeper MM, Humbert M, et al. Guidelines for the diagnosis and treatment of pulmonary hypertension: The Task Force for the Diagnosis and Treatment of Pulmonary Hypertension of the European Society of Cardiology (ESC) and the European Respiratory Society (ERS), endorsed by the International Society of Heart and Lung Transplantation (ISHLT). Eur Heart J. 2009; 30(20): 2493–2537.
- Lewczuk J, Ajlan A, Piszko P, et al. Electrocardiographic signs of right ventricular overload in patients who underwent pulmonary embolism event(s). Are they useful in diagnosis of chronic thromboembolic pulmonary hypertension? J Electrocardiol. 2004; 37(3): 219–225.
- Klok FA, Surie S, Kempf T, et al. A simple non-invasive diagnostic algorithm for ruling out chronic thromboembolic pulmonary hypertension in patients after acute pulmonary embolism. Thromb Res. 2011; 128(1): 21–26.
- Goldstein JA. Pathophysiology and management of right heart ischemia. J Am Coll Cardiol. 2002; 40(5): 841–853.
- Cabin HS, Clubb KS, Wackers FJ, et al. Right ventricular myocardial infarction with anterior wall left ventricular infarction: an autopsy study. Am Heart J. 1987; 113(1): 16–23.
- Nagam MR, Vinson DR, Levis JT. ECG Diagnosis: Right Ventricular Myocardial Infarction. Perm J. 2017; 21: 16–105.
- Geft IL, Shah PK, Rodriguez L, et al. ST elevations in leads V1 to V5 may be caused by right coronary artery occlusion and acute right ventricular infarction. Am J Cardiol. 1984; 53(8): 991–996.
- Zehender M, Kasper W, Kauder E, et al. Right ventricular infarction as an independent predictor of prognosis after acute inferior myocardial infarction. N Engl J Med. 1993; 328(14): 981–988.
- Marcus FI, McKenna WJ, Sherrill D, et al. Diagnosis of arrhythmogenic right ventricular cardiomyopathy/dysplasia: proposed modification of the Task Force Criteria. Eur Heart J. 2010; 31(7): 806–814.
- Jain R, Dalal D, Daly A, et al. Electrocardiographic features of arrhythmogenic right ventricular dysplasia. Circulation. 2009; 120(6): 477–487.
- Batchvarov VN, Bastiaenen R, Postema PG, et al. Novel electrocardiographic criteria for the diagnosis of arrhythmogenic right ventricular cardiomyopathy. Europace. 2016; 18(9): 1420–1426.
- Fontaine G, Guiraudon G, Frank R. Stimulation studies and epicardial mapping in ventricular tachycardia: study of mechanisms and selection for surgery. In: Kulbertus HE, Frank R. ed. Reentrant Arrhythmias. University Park Press, Baltimore 1977: 334–350.
- Biernacka EK, Platonov PG, Fronczak A. Should epsilon wave be considered as a major diagnostic criterion in arrhythmogenic right ventricular cardiomyopathy? Kardiol Pol. 2017; 75(3): 191–195.
- Mizia-Stec K, Wita K, Gruszczyńska K, et al. Arytmogenna kardiomiopatia prawej komory we współczesnym obrazowaniu. Stanowisko grupy ekspertów Polskiego Klinicznego Forum Obrazowania Serca i Naczyń. Kardiol Pol. 2014; 72(1): 71–82.
- Peters S. Clinical importance of lead aVR in arrhythmogenic cardiomyopathy. Int J Cardiol. 2014; 176(2): 508–509.
- Peters S. Prognostic value of epsilon waves in lead aVR in arrhythmogenic cardiomyopathy. Int J Cardiol. 2015; 191: 77–78.
- Otsuka Y, Satomi K, Nakajima I, et al. Electrocardiographic analysis of arrhythmogenic right ventricular cardiomyopathy: cardiovascular events and the epsilon wave. Circulation. 2013(128Suppl): A16060.
- Walczak F, Włodarska EK, Borowiecka E, et al. Microvolt potentials in patients with arrhythmogenic dysplasia of the right ventricle. Kardiol Pol. 1988; 31(11): 719–726.