Wpływ przewlekłej stymulacji prawej komory — aspekty elektrofizjologiczne, neurohumoralne, histopatologiczne i hemodynamiczne
Streszczenie
Pacjenci z objawową dysfunkcją węzła zatokowego to stosunkowo liczna grupa chorych, którzy, ze względu na nasilone objawy kliniczne, są poddawani zabiegowi implantacji stymulatora serca. Aktualna wiedza medyczna z dystansem odnosi się do korzyści ze stosowania stałej stymulacji serca w tej grupie chorych, zwłaszcza jeżeli rozpatruje się jej wpływ na ogólną przeżywalność pacjentów. Bezdyskusyjny pozostaje fakt korzystnego wpływu stymulacji na ograniczenie zgłaszanych przez pacjentów objawów klinicznych. Należy ze szczególną starannością kwalifikować pacjentów do tej formy terapii, a tym samym w sposób racjonalny zbilansować zyski wynikające ze stosowania elektrostymulacji z ewentualnymi niekorzystnymi następstwami, będącymi efektem przewlekłej stymulacji serca. Pacjenci poddani przewlekłej stymulacji prawokomorowej wykazują zmiany struktury histologicznej mięśnia sercowego, zaburzenia przepływu krwi w miokardium oraz aktywację czynników neurohumoralnych, których nasilenie może indukować zmiany degeneracyjne i pogarszać funkcję rozkurczową i skurczową serca. Zmiany te dotyczą zwłaszcza chorych z wyjściowo upośledzoną funkcją lewej komory. Ponieważ w wielu badaniach wskazywano na niekorzystny odległy efekt stymulacji prawokomorowej oraz ze względu na wprowadzenie elektrod o aktywnej fiksacji, to już w latach 90. XX wieku zaczęto poszukiwać nowych miejsc lokalizacji elektrody komorowej służących zapewnieniu jak najbardziej zbliżonego do fizjologicznego toru depolaryzacji komór. Podjęto próby kliniczne zmierzające do wskazania alternatywnych miejsc stymulacji serca związanych z mniejszym niekorzystnym wpływem na funkcję serca, zarówno w odniesieniu do położenia samej elektrody stymulującej, jak i odsetka stymulacji komorowej. Dlatego redukcja prawokomorowej stymulacji do niezbędnego minimum poprzez promowanie własnego przewodzenia przedsionkowo-komorowego — za pomocą właściwie zaprogramowanej histerezy lub czasu opóźnienia przedsionkowo-komorowego — stanowi jeden z elementów ograniczenia późnych następstw stymulacji. Na podstawie licznych pozycji piśmiennictwa autorzy wskazują na możliwości uniknięcia niekorzystnych właściwości przewlekłej prawokomorowej stymulacji serca dostępnymi obecnie technikami stymulacji i sposobami implantacji elektrod.
Słowa kluczowe: stała stymulacja sercastymulacja drogi odpływu prawej komoryzespół stymulatorowyalternatywne miejsca stymulacji komorowej