Ocena wpływu stosowania antykoncepcji hormonalnej na występowanie objawów przewlekłej choroby żylnej u młodych kobiet
Streszczenie
Wstęp. Leczenie hormonalne i ciąża zalicza się do istotnych czynników ryzyka wystąpienia i progresji
przewlekłej choroby żylnej (PChŻ). Powszechność stosowania zarówno hormonalnej terapii zastępczej,
jak i doustnej antykoncepcji hormonalnej sprawia, że leczenie hormonalne stanowi jeden z częściej
identyfikowanych czynników potencjalnie sprzyjających rozwojowi PChŻ w populacji. W dotychczas
przeprowadzonych badaniach dotyczących wpływu doustnej antykoncepcji hormonalnej na układ żylny
szczególne miejsce zajmuje wpływ tego typu leczenia na wystąpienie zakrzepicy żył głębokich. Równocześnie niezwykle ograniczona liczba prac dotyczy analizy bezpośredniego wpływu stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej na występowanie zarówno podmiotowych, jak i przedmiotowych objawów PChŻ w populacji pacjentek stosujących tego typu terapię. W niniejszej pracy poddano ocenie występowanie
objawów PChŻ u młodych kobiet stosujących doustną antykoncepcję hormonalną, porównując uzyskane
wyniki z wynikami otrzymanymi w grupie kontrolnej obejmującej pacjentki o podobnej charakterystyce,
niestosujące leczenia hormonalnego.
Materiał i metoda. Badanie przeprowadzono w populacji 332 kobiet, studentek Śląskiego Uniwersytetu
Medycznego w Katowicach, w wieku 20–25 lat, spośród których 201 kobiet (60,5%) stosowało doustną
antykoncepcję hormonalną. Mediana wieku badanej populacji wyniosła 22 lata, mediana czasu stosowania
doustnej antykoncepcji hormonalnej — 18 miesięcy (zakres od 5 tygodni do 4 lat i 6 miesięcy). U wszystkich badanych dokonano oceny występowania objawów przedmiotowych PChŻ w oparciu o klasyfikację CEAP, jak również występowania i nasilenia objawów podmiotowych tej choroby. Wyniki uzyskane w grupie pacjentek stosujących antykoncepcję hormonalną porównano z wynikami otrzymanymi w populacji kobiet niestosujących leczenia hormonalnego W grupie kobiet stosujących doustną antykoncepcję hormonalną ocenie poddano zależność pomiędzy występowaniem objawów przedmiotowych i podmiotowych PChŻ a czasem stosowania antykoncepcji hormonalnej.
Wyniki. W obu grupach stwierdzono podobną częstość występowania zarówno podmiotowych, jak
i przedmiotowych objawów PChŻ. Częstość występowania jakichkolwiek objawów przedmiotowych ocenianych zgodnie z klasą C w klasyfikacji CEAP wyniosła 36,46% w grupie antykoncepcji hormonalnej oraz 39,59% w grupie pacjentek niestosujących tego rodzaju leczenia (p > 0,05). W obu grupach najczęstszą manifestacją PChŻ była obecność zmian o charakterze C1 pod postacią telangiektazji i żył retikularnych. Występowanie objawów podmiotowych PChŻ stwierdzono u 73,44% pacjentek przyjmujących doustne leki antykoncepcyjne i u 66,41% pacjentek niestosujących leczenia hormonalnego (p > 0,05). W analizie statystycznej nie stwierdzono zależności pomiędzy czasem trwania terapii a występowaniem bólu, uczucia ciężkości kończyn oraz świądu i kurczów nocnych w grupie pacjentek stosujących leczenie hormonalne. Uwzględniając czas stosowania doustnej antykoncepcji hormonalnej, nie stwierdzono jego wpływu na występowanie żylaków i obrzęków kończyn w badanej populacji. Zaobserwowano słabą, niemniej istotną statystycznie korelację pomiędzy występowaniem zmian o charakterze telangiektazji (C1) a czasem trwania leczenia hormonalnego (współczynnik r korelacji Spearmana 0,204; p = 0,004).
Wnioski. W badanej populacji młodych kobiet (20–25 lat) stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej
nie wpływa na wzrost częstości powszechnie występujących także w tej grupie wiekowej objawów
podmiotowych PChŻ. Udokumentowany, ograniczony wpływ doustnej antykoncepcji hormonalnej na
występowanie jedynie niektórych objawów przedmiotowych PChŻ wymaga potwierdzenia w dalszych
badaniach. Konieczne są również dalsze badania prospektywne odnoszące się do wpływu czasu stosowania
doustnej antykoncepcji hormonalnej oraz wpływu rodzaju przyjmowanych leków na wystąpienie
i progresję PChŻ, w tym badania odnoszące się do innych grup wiekowych.
Słowa kluczowe: przewlekła choroba żylna (PChŻ)antykoncepcja hormonalnasymptomatologiaepidemiologia
Referencje
- Nicolaides A, Kakkos S, Baekgaard N, et al. Management of chronic venous disorders of the lower limbs. Guidelines According to Scientific Evidence. Part I. Int Angiol. 2018; 37(3): 181–254.
- Jawien A. The influence of environmental factors in chronic venous insufficiency. Angiology. 2003; 54 Suppl 1: S19–S31.
- Lurie F, Passman M, Meisner M, et al. The 2020 update of the CEAP classification system and reporting standards. J Vasc Surg Venous Lymphat Disord. 2020; 8(3): 342–352.
- Rabe E, Guex JJ, Puskas A, Scuderi A, Fernandez Quesada F, VCP Coordinators Epidemiology of chronic venous disorders in geographically diverse populations: results from the Vein Consult Program Int Angiol. 2012; 31: 105–115.
- Mohammed K, Abu Dabrh AM, Benkhadra K, et al. Oral vs Transdermal Estrogen Therapy and Vascular Events: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Clin Endocrinol Metab. 2015; 100(11): 4012–4020.
- Dragoman MV, Tepper NK, Fu R, et al. A systematic review and meta-analysis of venous thrombosis risk among users of combined oral contraception. Int J Gynaecol Obstet. 2018; 141(3): 287–294.
- Pannier-Fischer F, Bromen K, Schuldt K, et al. Bonner Venenstudie der Deutschen Gesellschaft für Phlebologie. Phlebologie. 2018; 32(01): 1–14.
- Vuylsteke ME, Thomis S, Guillaume G, et al. Epidemiological study on chronic venous disease in Belgium and Luxembourg: prevalence, risk factors, and symptomatology. Eur J Vasc Endovasc Surg. 2015; 49(4): 432–439.
- Urbanek T, Dorobisz A, Gabriel M, et al. Assessment of public awareness in the field of epidemiology, prevention and treatment of chronic venous diseases in Poland. Phlebological Review. 2015; 2: 45–53.
- BECK W. COMPLICATIONS AND CONTRAINDICATIONS OF ORAL CONTRACEPTION. Clinical Obstetrics and Gynecology. 1981; 24(3): 893–902.
- Tepper NK, Marchbanks PA, Curtis KM. Superficial venous disease and combined hormonal contraceptives: a systematic review. Contraception. 2016; 94(3): 275–279.
- Mashiah A. Estrogen and progesterone receptors in normal and varicose saphenous veins. Cardiovascular Surgery. 1999; 7(3): 327–331.
- Krasiński Z, Kotwicka M, Oszkinis G, et al. [Investigations on the pathogenesis of primary varicose veins]. Wiad Lek. 1997; 50(10-12): 275–280.
- Smiley DA, Khalil RA. Estrogenic compounds, estrogen receptors and vascular cell signaling in the aging blood vessels. Curr Med Chem. 2009; 16(15): 1863–1887.
- Bergqvist A, Bergqvist D, Fernö M. Estrogen and progesterone receptors in vessel walls. Biochemical and immunochemical assays. Acta Obstet Gynecol Scand. 1993; 72(1): 10–16.
- Perrot-Applanat M, Cohen-Solal K, Milgrom E, et al. Progesterone receptor expression in human saphenous veins. Circulation. 1995; 92(10): 2975–2983.
- Serra R, Gallelli L, Perri P, et al. Estrogen Receptors and Chronic Venous Disease. Eur J Vasc Endovasc Surg. 2016; 52(1): 114–118.
- Ropacka-Lesiak M, Kasperczak J, Breborowicz GH. [Risk factors for the development of venous insufficiency of the lower limbs during pregnancy--part 1]. Ginekol Pol. 2012; 83(12): 939–942.
- Raffetto JD, Qiao X, Beauregard KG, et al. Estrogen receptor-mediated enhancement of venous relaxation in female rat: implications in sex-related differences in varicose veins. J Vasc Surg. 2010; 51(4): 972–981.
- Jilma B, Wolzt M, Wagner OF, et al. In vivo study of the effect of exogenous estradiol on alpha-adrenoceptor responsiveness of human veins. J Cardiovasc Pharmacol. 1994; 23(6): 859–863.
- Jodati AR, Babaei H, Azarmi Y, et al. Vasorelaxant effect of 17α-ethynylestradiol on human saphenous vein. Adv Pharm Bull. 2015; 5(1): 89–96.
- Babaei H, Azarmi Y. 17beta-estradiol inhibits calcium-dependent and -independent contractions in isolated human saphenous vein. Steroids. 2008; 73(8): 844–850.
- Knaapen MWM, Somers P, Bortier H, et al. Smooth muscle cell hypertrophy in varicose veins is associated with expression of estrogen receptor-beta. J Vasc Res. 2005; 42(1): 8–12.
- Somers P, Knaapen M. The histopathology of varicose vein disease. Angiology. 2006; 57(5): 546–555.
- Zhao MY, Zhao T, Meng QY, et al. Estrogen and estrogen receptor affects MMP2 and MMP9 expression through classical ER pathway and promotes migration of lower venous vascular smooth muscle cells. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2020; 24(3): 1460–1467.
- Kendler M, Makrantonaki E, Tzellos T, et al. Elevated sex steroid hormones in great saphenous veins in men. J Vasc Surg. 2010; 51(3): 639–646.
- Beebe-Dimmer JL, Pfeifer JR, Engle JS, et al. The epidemiology of chronic venous insufficiency and varicose veins. Ann Epidemiol. 2005; 15(3): 175–184.
- Asbeutah AM, Al-Enezi M, Al-Sharifi NM, et al. Changes in the diameter and valve closure time of leg veins across the menstrual cycle. J Ultrasound Med. 2014; 33(5): 803–809.
- Jukkola TM, Mäkivaara LA, Luukkaala T, et al. The effects of parity, oral contraceptive use and hormone replacement therapy on the incidence of varicose veins. J Obstet Gynaecol. 2006; 26(5): 448–451.
- Kostas TI, Ioannou CV, Drygiannakis I, et al. Chronic venous disease progression and modification of predisposing factors. J Vasc Surg. 2010; 51(4): 900–907.
- Sadick NS. Predisposing factors of varicose and telangiectatic leg veins. J Dermatol Surg Oncol. 1992; 18(10): 883–886.
- Ciardullo AV, Panico S, Bellati C, et al. High endogenous estradiol is associated with increased venous distensibility and clinical evidence of varicose veins in menopausal women. J Vasc Surg. 2000; 32(3): 544–549.
- Abou-ElWafa HS, El-Metwaly AAM, El-Gilany AH. Lower Limb Varicose Veins among Nurses: A Single Center Cross-Sectional Study in Mansoura, Egypt. Indian J Occup Environ Med. 2020; 24(3): 172–177.
- Fowkes FG, Lee AJ, Evans CJ, et al. Lifestyle risk factors for lower limb venous reflux in the general population: Edinburgh Vein Study. Int J Epidemiol. 2001; 30(4): 846–852.
- Vin F, Allaert FA, Levardon M. Influence of estrogens and progesterone on the venous system of the lower limbs in women. J Dermatol Surg Oncol. 1992; 18(10): 888–892.
