Czy możliwe jest bezpieczne skrócenie czasu hospitalizacji pacjentów po zabiegu implantacji stymulatora dwujamowego serca w ośrodku wysoko specjalistycznym?

Abstract

Wstęp: Pomimo stale wzrastającej liczby implantowanych stymulatorów nie ma jednoznacznych zaleceń dotyczących bezpiecznego czasu hospitalizacji chorych po implantacji stymulatora serca. Czas hospitalizacji pacjenta po zabiegu implantacji stymulatora dwujamowego, zwłaszcza w ośrodku wysoko specjalistycznym, stanowi istotny czynnik, który można zmodyfikować, chcąc obniżyć koszty leczenia. Celem pracy była ocena bezpieczeństwa skrócenia czasu hospitalizacji pacjenta po implantacji stymulatora dwujamowego w ośrodku wysoko specjalistycznym.
Materiał i metody: W latach 2002–2004 w Klinice Kardiologii IK AM pacjentów zakwalifikowanych do zabiegu implantacji stymulatorów dwujamowych podzielono na dwie grupy w zależności od trybu przyjęcia, a następnie objęto ich prospektywną obserwacją. Grupę I stanowiło 42 kolejnych pacjentów przyjętych do kliniki w sposób planowy — po zabiegu implantacji hospitalizacja w klinice trwała 3–7 dni (śr. 3,6 ± 2,1 dnia). Grupę II stanowiło 38 kolejnych osób przyjętych do kliniki z innych oddziałów internistyczno-kardiologicznych. Po 24 godzinach od zabiegu implantacji stymulatora serca pacjentów z grupy II przewożono do ośrodków macierzystych. W każdym przypadku podejrzenia zaburzeń pracy stymulatora w zapisie EKG i/lub wystąpienia powikłań miejscowych pacjent w trybie pilnym mógł być skonsultowany w ośrodku wysoko specjalistycznym. W 1. dobie oraz 3 miesiące po implantacji sprawdzano następujące parametry: próg stymulacji w przedsionku i komorze, średnią wartość amplitudy załamka P oraz załamka R, oporność elektrod, działanie loży stymulatora. Wykonano badanie RTG klatki piersiowej w celu oceny zarówno pozycji elektrod endokawitarnych (w przedsionku i komorze), jak i prawidłowości w rysunku pól płucnych w celu wykluczenia odmy. U wszystkich chorych w dniu zabiegu i 3 miesiące po nim przeprowadzano 24-godzinne badanie EKG metodą Holtera, oceniając parametry, takie jak: nieskuteczna stymulacja (FP), zaburzenia wyczuwania (FS): nadwyczuwanie (FSO) oraz niedoczuwanie (FSU).
Wyniki: Czas hospitalizacji wynosił średnio w grupie I — 3,6 ± 2,4 dnia, a w grupie II — 1,4 ± 0,8 dnia (NS). U żadnego chorego z grupy II podczas hospitalizacji na rejonowych oddziałach internistycznych nie była konieczna konsultacja w ośrodku wysoko specjalistycznym. Średnie wartości ocenianych parametrów elektrycznych zarówno w dniu zabiegu, jak i 3 miesiące po nim nie różniły się statystycznie między grupami, a ich wartości były prawidłowe. U wszystkich pacjentów z obu grup stwierdzono prawidłowe położenie elektrod w przedsionku i komorze. U żadnego chorego nie stwierdzono odmy. U 5 osób (12%) z grupy I i u 4 chorych (10%) z grupy II (NS) dzień po zabiegu stwierdzono powierzchowny krwiak. Nie odnotowano natomiast krwiaka wymagającego interwencji chirurgicznej. Prawidłowo zagojone rany stwierdzono u wszystkich chorych w obu grupach 3 miesiące po przeprowadzeniu implantacji. U 14% pacjentów z grupy I i u 18% chorych z grupy II stwierdzono zaburzenia typu undersensing załamka P. Średnia liczba tych incydentów wynosiła 300 ± 240/d. (20–1200 incydentów) w grupie I i 270 ± 190/d. (60–900 incydentów) w grupie II. Różnice te nie były istotne statystyczne. Najczęstszym zaburzeniem sterowania w kanale komorowym było nadwyczuwanie — sterowanie załamkiem T — 12% w grupie I i 11% w grupie II (NS), które powodowało przejściową bradykardię z przerwami w pracy stymulatora do 1600 ms, bez objawów klinicznych. Nie stwierdzono zaburzeń stymulacji zarówno w przedsionku, jak i w komorze. Po zmianie parametrów stymulatora w kolejnym zapisie EKG metodą Holtera u 2 pacjentów (5%) obserwowano tylko pojedyncze incydenty zaburzeń wyczuwania w kanale przedsionkowym, maksymalnie do 20/d. w grupie I i 48/d. u 1 osoby (3%) z grupy II (NS).
Wnioski: Implantacja stymulatora dwujamowego z 24-godzinną hospitalizacją w ośrodku wysoko specjalistycznym może być bezpieczną procedurą. Prawidłowe parametry stymulacji i brak powikłań miejscowych 24 godziny po implantacji mogą być podstawą do skrócenia czasu hospitalizacji pacjentów po implantacji stymulatorów dwujamowych. (Folia Cardiol. 2005; 12: 229–239)