Wstęp: Stymulację serca można zastosować w wybranej grupie chorych z zespołem wazowagalnym (VVS), chociaż nie ustalono jednoznacznych wskazań do tej terapii. Celem niniejszej pracy jest analiza kliniczna pacjentów z VVS, ze szczególnym uwzględnieniem skuteczności stałej stymulacji serca.
Materiał i metody: W latach 2001-2004 w Świętokrzyskim Centrum Kardiologii hospitalizowano 13 437 pacjentów, w tym 191 osób (1,4%), u których wystąpiła krótkotrwała, przemijająca utrata przytomności. Na podstawie wywiadów i badań dodatkowych (w tym testu pochyleniowego) u 17 chorych (9 kobiet i 8 mężczyzn) w wieku 17-47 lat (śr. 30,8 roku) rozpoznano zespół wazowagalny. Wszystkich pacjentów poinformowano o naturze choroby oraz sposobie zapobiegania utratom przytomności. U 2 osób zastosowano midodrynę, u 1 mineralokortykoidy, 5 osobom z poważnymi urazami w przebiegu utrat przytomności i udokumentowaną asystolią lub istotną objawową bradykardią wszczepiono układ stymulujący serce typu DDDR, 1 osobie implantowano układ VDD przed rozpoznaniem zespołu wazowagalnego. W trakcie obserwacji oceniano stosowanie się do zaleceń, jakość życia oraz liczbę utrat przytomności.
Wyniki: W obserwacji trwającej 8,5 ± 3,5 miesiąca nie stwierdzono utrat przytomności w grupie ze stałą stymulacją dwujamową. U pacjentów leczonych zachowawczo obserwowano większe poczucie choroby oraz nawroty utrat przytomności, zwłaszcza gdy nie stosowali się oni do zaleceń lub w sytuacjach predysponujących do hipowolemii.
Wnioski: Szczegółowa analiza danych z wywiadów oraz wynik testu pochyleniowego są przydatne w ustaleniu postępowania u pacjentów z zespołem wazowagalnym. Wszczepienie kardiostymulatora wydaje się być uzasadnione wtedy, gdy podstawową przyczyną jest udokumentowana bradykardia, a utratom przytomności towarzyszą powtarzające się urazy lub poważny uraz. Zastosowanie stałej stymulacji serca w badanej grupie poprawiło komfort życia.