Dozwolony użytek w działalności publikacyjnej i naukowej
Streszczenie
Wprowadzenie. Korzystanie z wyników badań, twierdzeń naukowych, ilustracji, które pochodzą z publikacji innych autorów, jest powszechnie stosowaną praktyką badawczą. Stanowi część naukowego dyskursu wspierającego ponowne wykorzystywanie i rozpowszechnianie wiedzy oraz ustaleń naukowych. Powinno jednak odbywać się z poszanowaniem praw autorskich do cudzych publikacji oraz zasad dozwolonego korzystania w ramach tzw. dozwolonego użytku.
Materiał i metody. Analiza zasad i granic wykorzystywania materiału z cudzych publikacji w działalności publikacyjnej i naukowej obejmuje krajowe i międzynarodowe regulacje w dziedzinie prawa autorskiego, ochrony dóbr osobistych oraz standardów etyki w nauce.
Rezultaty i dyskusja. Aby indywidualni autorzy i ośrodki naukowe mogli legalnie korzystać z wcześniejszych publikacji i ich elementów we własnej działalności naukowej, mogą w tym celu skorzystać z przepisów dotyczących dozwolonego użytku. Chodzi tu o tzw. prawo cytatu, licencję ustawową dla instytucji naukowych i badawczych oraz tzw. prawo przedruku. Wzbogacanie własnych publikacji fragmentami wcześniejszych opracowań naukowych i ich graficznymi elementami jest dozwolone, o ile służy celom prowadzenia badań, wyjaśnianiu, analizie naukowej i krytycznej oraz respektuje autorstwo materiału źródłowego. Oznaczenia źródła i autora jest wymaganą praktyką także w odniesieniu do treści, które nie są chronionych prawami autorskim, ale stanowią rezultat twórczości naukowej.
Podsumowanie. Wykorzystywanie cudzych fragmentów publikacji i ilustracji w ramach dozwolonego użytku nie wymaga zgody właściciela praw autorskich oraz zapłaty wynagrodzenia za korzystanie, ale musi odbywać się na zasadach i w granicach określonych w prawie autorskim oraz uwzględniać standardy rzetelnego oznaczania cudzych badań i ustaleń naukowych. Niedochowanie lub nienależyte stosowanie tego obowiązku może skutkować zarzutem naruszeniem praw autorskich lub dobra osobistego w postaci twórczości naukowej oraz kolidować z uznanymi standardami rzetelności w nauce.
Słowa kluczowe: dozwolony użytek utworówdozwolone korzystanie z cudzych utworówprawo cytatulicencje Creative Commons
Referencje
- t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1231.
- Typy i warunki licencji Creative Commons. https://creativecommons.pl/poznaj-licencje-creative-commons/ (8.8.2020).
- Zob. Art. 10 Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych z dnia 9 września 1886 r., Dz.U. 1935 nr 84 poz. 515; art. 5 Dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, Dz. Urz. UE L 167, 22.6.2001, p. 10–19.
- Dz. U. z 2018 r. poz. 1914.
- Jergas H, Baethge C. Quotation accuracy in medical journal articles-a systematic review and meta-analysis. PeerJ. 2015; 3: e1364.
- Barta J, Markiewicz R. Prawo autorskie. , Warszawa 2016: 239.
- Ożegalska-Trybalska J. Status of derivative works of scientific publications under copyright law and publication standards. NOWOTWORY J Oncol. 2020; 70: 47–53.
- Kodeks etyki pracownika naukowego, 2016, s. 15. https://instytucja.pan.pl/index.php/kodeks-etyki-pracownika-naukowego (8.8.2020).
