Basic HTML Version
3
Rola badań przesiewowych we wczesnym wykrywaniu tętniaka aorty brzusznej,
Fórmankiewicz, Jawień
www.angiologia.pl
także inne czynniki ryzyka. Należą do nich: tętniak innych
tętnic [25–28], wysoki wzrost [15], choroba wieńcowa
serca [15, 16], choroby naczyniopochodne mózgu [27],
miażdżyca [15], hipercholestrolemia [13,15] i nadciśnie-
nie tętnicze [14, 15, 28, 29]. Zaskakujące wyniki pocho-
dzą z badania ADAM, gdzie stwierdzono, że cukrzyca
jest negatywnym czynnikiem ryzyka zachorowania na
tętniaka aorty brzusznej [15].
Istotnym i niezależnym czynnikiem ryzyka pęknię-
cia tętniaka aorty brzusznej jest duża średnica tętniaka
stwierdzona przy rozpoznaniu choroby [30]. Związek mię-
dzy średnicą tętniaka aorty brzusznej a ryzykiem pęknięcia
tętniaka w okresie 12 miesięcy przedstawiono w tabeli 2.
Dane te pozwoliły na arbitralne określenie średnicy tęt-
niaka o wartości 55 mm jako wskazanie pilne u mężczyzn
do leczenia operacyjnego. Do innych czynników ryzyka
pęknięcia TAB należy jeszcze zaliczyć płeć żeńską [32–36],
palenie tytoniu [37], nadciśnienie tętnicze [32–35] oraz
szybkie tempo przyrostu średnicy tętniaka [33].
Większość tętniaków aorty brzusznej jest bezob-
jawowa i najczęściej zostaje rozpoznana przypadko-
wo w trakcie badania ultrasonograficznego, tomografii
komputerowej lub rezonansu magnetycznego, wyko-
nywanych w ramach diagnostyki innych chorób. Często
pierwszym objawem tętniaka aorty brzusznej jest jego
pęknięcie. Taka sytuacja jest stanem bezpośredniego
zagrożenia utraty życia pacjenta i jednym z najpoważniej-
szych stanów nagłych w chirurgii naczyniowej. Wskaź-
niki śmiertelności związane z pęknięciem tętniaka aorty
brzusznej pozostają niezmiennie wysokie (60–80%)
[38], z czego połowa chorych umiera przed rozpoczę-
ciem leczenia, a następnie połowa tych pacjentów, któ-
rzy zostali zoperowani —w okresie okołooperacyjnym.
W odróżnieniu od powyższego, leczenie operacyjne
tętniaków aorty brzusznej w trybie planowym niesie
ryzyko śmierci w odsetku 3–6% [38].
Tętniak aorty brzusznej jest jednostką chorobową,
która doskonale wpisuje się w kryteria programów pro-
filaktycznych wykrywających choroby we wczesnym,
bezobjawowym stadium. Od lat 80. XXwieku dokładną
i czułą, a zarazem tanią i nieinwazyjną metodą wykrywa-
nia TAB jest badanie ultrasonograficzne (czułość—95%;
specyficzność bliska 100%) [39–42]. Technika pomiaru
aorty jest badaniem na tyle nieskomplikowanym, że
może być wykonywana nie tylko przez lekarza radiologa,
ale także osoby przeszkolone w tym zakresie, jak technik
radiolog lub pielęgniarka. Do oceny średnicy aorty/tęt-
niaka wykorzystuje się dwa wymiary: przednio-tylny
i poprzeczny, przy czym istnieją badania wskazujące na
mniejszą powtarzalność wymiaru poprzecznego [43].
Pomiaru średnicy tętniaka można dokonywać zarówno
między zewnętrznymi, jak i wewnętrznymi granicami ścia-
ny tętniaka. Niemniej w określaniu wartości granicznej dla
postępowania chirurgicznego z tętniakiemaorty brzusznej
średnica 55mm jest oparta głównie na pomiarze zewnętrz-
nej średnicy [44], chociaż w największym badaniu popula-
cyjnymdotyczącymwczesnegowykrywania tętniaka aorty
brzusznej (MASS,
Multicentre Aneurysm Screening Study
)
wykorzystywano ocenę wewnętrznej średnicy aorty/tęt-
niaka [12]. Ze względu na różnice w wartościach pomia-
rówpomiędzy średnicami zewnętrznymi i wewnętrznymi
TAB, mogące wynosić nawet 2–5mm, zwrócono uwagę
na fakt, że niezauważenie tej odmienności w przypadku
tak zwanychmałych tętniakównie niesie ze sobą groźnych
następstw dla chorego, ale opóźnienie leczenia dużych
tętniaków— już tak.
Ostatnio opublikowane metaanalizy, z 10-letnim
okresem obserwacji, podkreślają korzystny wpływ badań
przesiewowych w kierunku tętniaka aorty brzusznej na
obniżenie o 45% śmiertelności związanej z tętniakiem
[iloraz szans (OR) = 0,55 (95% CI = 0,36–0,86) i NNS
=238], a także dużywpływna redukcję śmiertelności ogól-
nej [OR = 0,98 (95%CI = 0,96–1,0) i NNS = 217] [45].
Ferket i wsp. postarali się o usystematyzowanie do-
tychczasowych zaleceńwydawanych przez różne towarzy-
stwa, gdzie uwzględniono 7 wytycznych i zawarte w nich
zalecenia (tab. 3) [46]. Wszystkie wytyczne zawierają
przynajmniej jedno zalecenie, które postuluje za objęciem
badaniem przesiewowym starszych mężczyzn. Chociaż
w większości tych wytycznych (6 z 7) istnieje zgoda co
dowieku, od którego należy zacząć badania przesiewowe
(jest to 65. rż.), to nie ma już tej zgodności co do wywiadu
w kierunku nikotynizmu (w wytycznych USPSTF i ACC
—objaśnienie skrótów: tab. 3—wymagane jest aktualne
palenie tytoniu lub w przeszłości u osób uczestniczących
wbadaniach przesiewowych). Tylkow3wytycznych (USP-
STF, ACC, i NSC — objaśnienie skrótów: tab. 3) grupę
docelową stanowią starsi mężczyźni, a wykluczone są
z niej kobiety. Wwytycznych tych zostały określone także
inne grupy docelowe, charakteryzujące się określonymi
konfiguracjami płci, wieku i czynników ryzyka.
W 2010 roku opublikowano specjalne wydanie
European Journal of Vascular and Endovascular Surgery
,
Tabela 2.
Ryzyko pęknięcia tętniaka aorty brzusznej (TAB)
w okresie 12 miesięcy [30, 31]
Średnica TAB [mm]
Ryzyko pęknięcia (%)
30–39
0
40–49
1
50–59
1,0–11
60–69
10–22
> 70
30–33