dostęp otwarty

Tom 13, Nr 4 (2017)
Artykuł przeglądowy
Opublikowany online: 2018-01-05
Pobierz cytowanie

Drżenie w chorobie Parkinsona — rozpoznawanie i leczenie

Jarosław Sławek1
Pol. Przegl. Neurol 2017;13(4):163-172.
Afiliacje
  1. Oddział Neurologii, Szpital św. Wojciecha, Podmiot Leczniczy Copernicus sp. z o.o., Al. Jana Pawła II 50, 80–462 Gdańsk, Polska

dostęp otwarty

Tom 13, Nr 4 (2017)
Artykuły przeglądowe
Opublikowany online: 2018-01-05

Streszczenie

Drżenie należy do głównych objawów choroby Parkinsona (PD, Parkinson’s disease). Sama jego obecność nie wystarcza jednak do ustalenia rozpoznania — najważniejszym objawem jest spowolnienie ruchowe (bradykinezja). Drżenie jest częstym objawem ruchowym, jest ono najwcześniej widoczne, a przy niewielkim nasileniu innych objawów PD — niekiedy jedynym, który przyczynia się do wstępnego rozpoznania. Z tego powodu jest ono źródłem najczęstszych pomyłek, ponieważ innym schorzeniem z drżeniem w obrazie klinicznym jest drżenie samoistne, które populacyjnie występuje znacznie częściej. W artykule omówiono zasady badania oraz diagnostyki klinicznej i obrazowej, ułatwiające ustalenie właściwego rozpoznania i podjęcie skutecznego leczenia. W zakresie terapii w PD w przypadku drżenia stosuje się takie same leki, co przy innych objawach, ale aż blisko 30% chorych nie reaguje na podawanie lewodopy. Podobnie nie wszyscy pacjenci odpowiadają na podawanie agonistów dopaminy (pramipeksol, ropinirol, rotygotyna i piribedil), ale należy pamiętać, że leki te, mimo przynależności do jednej klasy, różnią się i warto stosować je wymiennie przy braku poprawy w zakresie drżenia. Inne leki w terapii nasilonego drżenia opornego na standardową terapię, które są zalecane w rekomendacjach europejskich, to antycholinergiki, klozapina i propranolol. Ich stosowanie jednak (szczególnie u starszych chorych) wiąże się z wieloma ograniczeniami. Wartą uwagi opcją terapeutyczną jest zastosowanie rasagiliny w leczeniu drżenia. Metaanaliza kilku badań klinicznych, która objęła ponad 3000 chorych, wskazuje, że jest ona skuteczna w leczeniu drżenia, także o znacznym nasileniu. W przypadku braku poprawy po farmakoterapii można spróbować metod interwencyjnych (niedostępne, choć obiecujące leczenie za pomocą wiązki ultradźwięków niewymagające otwierania czaszki, tak zwana terapia skupioną wiązką fali ultradźwiękowej o wysokiej intensywności wykonywana pod kontrolą rezonansu magnetycznego [FUS, focused ultrasound]) i operacyjnych, z których talamotomię wyparły metody głębokiej stymulacji mózgu w zakresie jądra brzusznego pośredniego wzgórza (VIM, ventral intermediate nucleus).

Streszczenie

Drżenie należy do głównych objawów choroby Parkinsona (PD, Parkinson’s disease). Sama jego obecność nie wystarcza jednak do ustalenia rozpoznania — najważniejszym objawem jest spowolnienie ruchowe (bradykinezja). Drżenie jest częstym objawem ruchowym, jest ono najwcześniej widoczne, a przy niewielkim nasileniu innych objawów PD — niekiedy jedynym, który przyczynia się do wstępnego rozpoznania. Z tego powodu jest ono źródłem najczęstszych pomyłek, ponieważ innym schorzeniem z drżeniem w obrazie klinicznym jest drżenie samoistne, które populacyjnie występuje znacznie częściej. W artykule omówiono zasady badania oraz diagnostyki klinicznej i obrazowej, ułatwiające ustalenie właściwego rozpoznania i podjęcie skutecznego leczenia. W zakresie terapii w PD w przypadku drżenia stosuje się takie same leki, co przy innych objawach, ale aż blisko 30% chorych nie reaguje na podawanie lewodopy. Podobnie nie wszyscy pacjenci odpowiadają na podawanie agonistów dopaminy (pramipeksol, ropinirol, rotygotyna i piribedil), ale należy pamiętać, że leki te, mimo przynależności do jednej klasy, różnią się i warto stosować je wymiennie przy braku poprawy w zakresie drżenia. Inne leki w terapii nasilonego drżenia opornego na standardową terapię, które są zalecane w rekomendacjach europejskich, to antycholinergiki, klozapina i propranolol. Ich stosowanie jednak (szczególnie u starszych chorych) wiąże się z wieloma ograniczeniami. Wartą uwagi opcją terapeutyczną jest zastosowanie rasagiliny w leczeniu drżenia. Metaanaliza kilku badań klinicznych, która objęła ponad 3000 chorych, wskazuje, że jest ona skuteczna w leczeniu drżenia, także o znacznym nasileniu. W przypadku braku poprawy po farmakoterapii można spróbować metod interwencyjnych (niedostępne, choć obiecujące leczenie za pomocą wiązki ultradźwięków niewymagające otwierania czaszki, tak zwana terapia skupioną wiązką fali ultradźwiękowej o wysokiej intensywności wykonywana pod kontrolą rezonansu magnetycznego [FUS, focused ultrasound]) i operacyjnych, z których talamotomię wyparły metody głębokiej stymulacji mózgu w zakresie jądra brzusznego pośredniego wzgórza (VIM, ventral intermediate nucleus).
Pobierz cytowanie

Słowa kluczowe

drżenie, choroba Parkinsona, drżenie samoistne, leczenie farmakologiczne, głęboka stymulacja mózgu

Informacje o artykule
Tytuł

Drżenie w chorobie Parkinsona — rozpoznawanie i leczenie

Czasopismo

Polski Przegląd Neurologiczny

Numer

Tom 13, Nr 4 (2017)

Typ artykułu

Artykuł przeglądowy

Strony

163-172

Opublikowany online

2018-01-05

Wyświetlenia strony

4708

Wyświetlenia/pobrania artykułu

3599

Rekord bibliograficzny

Pol. Przegl. Neurol 2017;13(4):163-172.

Słowa kluczowe

drżenie
choroba Parkinsona
drżenie samoistne
leczenie farmakologiczne
głęboka stymulacja mózgu

Autorzy

Jarosław Sławek

Referencje (49)
  1. Hughes AJ, Daniel SE, Kilford L, et al. Accuracy of clinical diagnosis of idiopathic Parkinson's disease: a clinico-pathological study of 100 cases. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 1992; 55(3): 181–184.
  2. Hughes AJ, Daniel SE, Lees AJ. The clinical features of Parkinson's disease in 100 histologically proven cases. Adv Neurol. 1993; 60: 595–599.
  3. Louis ED, Levy G, Mejia-Santana H, et al. Risk of action tremor in relatives of tremor-dominant and postural instability gait disorder PD. Neurology. 2003; 61(7): 931–936.
  4. Tan EK, Lee SS, S FC, et al. Evidence of increased odds of essential tremor in Parkinson's disease. Mov Disord. 2008; 23(7): 993–997.
  5. Minen MT, Louis ED. Emergence of Parkinson's disease in essential tremor: a study of the clinical correlates in 53 patients. Mov Disord. 2008; 23(11): 1602–1605.
  6. Benito-León J, Louis ED, Bermejo-Pareja F, et al. Neurological Disorders in Central Spain Study Group. Risk of incident Parkinson's disease and parkinsonism in essential tremor: a population based study. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2009; 80(4): 423–425.
  7. Coria F, Gimenez-Garcia M, Samaranch L, et al. Nigrostriatal dopaminergic function in subjects with isolated action tremor. Parkinsonism Relat Disord. 2012; 18(1): 49–53.
  8. Wurster I, Abaza A, Brockmann K, et al. Parkinson's disease with and without preceding essential tremor-similar phenotypes: a pilot study. J Neurol. 2014; 261(5): 884–888.
  9. Deeb W, Hu W, Almeida L, et al. Benign tremulous Parkinsonism: a unique entity or another facet of Parkinson's disease? Transl Neurodegener. 2016; 5: 10.
  10. Fahn S, Oakes D, Shoulson I, et al. Parkinson Study Group. Levodopa and the progression of Parkinson's disease. N Engl J Med. 2004; 351(24): 2498–2508.
  11. Batla A, Erro R, Stamelou M, et al. Patients with scans without evidence of dopaminergic deficit: a long-term follow-up study. Mov Disord. 2014; 29(14): 1820–1825.
  12. Jankovic J, McDermott M, Carter J, et al. Variable expression of Parkinson's disease: a base-line analysis of the DATATOP cohort. The Parkinson Study Group. Neurology. 1990; 40(10): 1529–1534.
  13. Eisinger RS, Hess CW, Martinez-Ramirez D, et al. Motor subtype changes in early Parkinson's disease. Parkinsonism Relat Disord. 2017 [Epub ahead of print].
  14. Jankovic J, McDermott M, Carter J, et al. Variable expression of Parkinson's disease: a base-line analysis of the DATATOP cohort. The Parkinson Study Group. Neurology. 1990; 40(10): 1529–1534.
  15. Kipfer S, Stephan MA, Schüpbach WM, et al. Resting tremor in Parkinson disease: a negative predictor of levodopa-induced dyskinesia. Arch Neurol. 2011; 68(8): 1037–1039.
  16. Lees A. The bare essentials: Parkinson's disease. Pract Neurol. 2010; 10(4): 240–246.
  17. Deuschl G, Bain P, Brin M. Consensus statement of the Movement Disorder Society on Tremor. Ad Hoc Scientific Committee. Mov Disord. 1998; 13 Suppl 3: 2–23.
  18. Rajput AH, Rozdilsky B, Ang L. Occurrence of resting tremor in Parkinson's disease. Neurology. 1991; 41(8): 1298–1299.
  19. Louis ED, Levy G, Côte LJ, et al. Clinical correlates of action tremor in Parkinson disease. Arch Neurol. 2001; 58(10): 1630–1634.
  20. Gigante AF, Pellicciari R, Iliceto G, et al. Rest tremor in Parkinson's disease: Body distribution and time of appearance. J Neurol Sci. 2017; 375: 215–219.
  21. Spiegel J, Hellwig D, Samnick S, et al. Striatal FP-CIT uptake differs in the subtypes of early Parkinson's disease. J Neural Transm (Vienna). 2007; 114(3): 331–335.
  22. Rossi C, Frosini D, Volterrani D, et al. Differences in nigro-striatal impairment in clinical variants of early Parkinson's disease: evidence from a FP-CIT SPECT study. Eur J Neurol. 2010; 17(4): 626–630.
  23. Chen W, Hopfner F, Becktepe JS, et al. Rest tremor revisited: Parkinson's disease and other disorders. Transl Neurodegener. 2017; 6: 16.
  24. Schrag A, Ben-Shlomo Y, Quinn N. How valid is the clinical diagnosis of Parkinson's disease in the community? J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2002; 73(5): 529–534.
  25. Louis ED, Jurewicz EC, Watner D. Community-based data on associations of disease duration and age with severity of essential tremor: implications for disease pathophysiology. Mov Disord. 2003; 18(1): 90–93.
  26. Rajput AH, Rozdilsky B, Ang L, et al. Significance of parkinsonian manifestations in essential tremor. Can J Neurol Sci. 1993; 20(2): 114–117.
  27. Rudzińska M, Szczudlik A. Atlas ruchów mimowolnych. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008.
  28. Sławek J, Friedman A, Bogucki A, Opala G. Choroba Parkinsona i inne zaburzenia ruchowe. Via Medica, Gdańsk 2012.
  29. Benamer H, Patterson J, Grosset D, et al. Accurate differentiation of parkinsonism and essential tremor using visual assessment of [123I]-FP-CIT SPECT imaging: The [123I]-FP-CIT study group. Mov Disord. 2000; 15(3): 503–510, doi: 10.1002/1531-8257(200005)15:3<503::aid-mds1013>3.0.co;2-v.
  30. Berardelli A, Wenning GK, Antonini A, et al. EFNS/MDS-ES/ENS [corrected] recommendations for the diagnosis of Parkinson's disease. Eur J Neurol. 2013; 20(1): 16–34.
  31. Tai Y, Pavese N. Dopamine Imaging in Idiopathic Parkinson Disease and Other Parkinsonisms. Neuroimaging Mov Disord. 2013: 129–141.
  32. Nonnekes J, Timmer MHM, de Vries NM, et al. Unmasking levodopa resistance in Parkinson's disease. Mov Disord. 2016; 31(11): 1602–1609.
  33. Antonini A, Barone P, Ceravolo R, et al. Role of Pramipexole in the Management of Parkinsonʼs Disease. CNS Drug. 2010; 24(10): 829–841.
  34. Pérez-Pérez J, Pagonabarraga J, Martínez-Horta S, et al. Head-to-Head Comparison of the Neuropsychiatric Effect of Dopamine Agonists in Parkinson's Disease: A Prospective, Cross-Sectional Study in Non-demented Patients. Drugs Aging. 2015; 32(5): 401–407.
  35. Schrag A, Keens J, Warner J, et al. Ropinirole Study Group. Ropinirole for the treatment of tremor in early Parkinson's disease. Eur J Neurol. 2002; 9(3): 253–257.
  36. Navan P, Findley LJ, Jeffs JAR, et al. Randomized, double-blind, 3-month parallel study of the effects of pramipexole, pergolide, and placebo on Parkinsonian tremor. Mov Disord. 2003; 18(11): 1324–1331.
  37. Ferreira JJ, Katzenschlager R, Bloem BR, et al. Summary of the recommendations of the EFNS/MDS-ES review on therapeutic management of Parkinson's disease. Eur J Neurol. 2013; 20(1): 5–15.
  38. Pirtosek Z. 'Bad guys' among the antiparkinsonian drugs. Psychiatr Danub. 2009; 21(1): 114–118.
  39. Perry EK, Kilford L, Lees AJ, et al. Increased Alzheimer pathology in Parkinson's disease related to antimuscarinic drugs. Ann Neurol. 2003; 54(2): 235–238.
  40. Weintraub D, Chiang C, Kim HM, et al. Association of Antipsychotic Use With Mortality Risk in Patients With Parkinson Disease. JAMA Neurol. 2016; 73(5): 535–541.
  41. Olanow CW, Rascol O, Hauser R, et al. A Double-Blind, Delayed-Start Trial of Rasagiline in Parkinson's Disease. N Engl J Med. 2009; 364(19): 1268–1278.
  42. Sławek J. Rasagilina w leczeniu choroby Parkinsona. Pol Przegl Neurol. 2016; 12(4): 234–239.
  43. Lew MF. Rasagiline treatment effects on parkinsonian tremor. Int J Neurosci. 2013; 123(12): 859–865.
  44. Reichmann H, Jost WH. Efficacy and tolerability of rasagiline in daily clinical use--a post-marketing observational study in patients with Parkinson's disease. Eur J Neurol. 2010; 17(9): 1164–1171.
  45. Rascol O. Rasagiline in the pharmacotherapy of Parkinson's disease--a review. Expert Opin Pharmacother. 2005; 6(12): 2061–2075.
  46. Hallett M, Albanese A, Dressler D, et al. Evidence-based review and assessment of botulinum neurotoxin for the treatment of movement disorders. Toxicon. 2013; 67: 94–114.
  47. Zaaroor M, Sinai A, Goldsher D, et al. Magnetic resonance-guided focused ultrasound thalamotomy for tremor: a report of 30 Parkinson's disease and essential tremor cases. J Neurosurg. 2017 [Epub ahead of print]: 1–9.
  48. Fishman PS, Frenkel V. Treatment of Movement Disorders With Focused Ultrasound. J Cent Nerv Syst Dis. 2017; 9: 1179573517705670.
  49. Cury RG, Fraix V, Castrioto A, et al. Thalamic deep brain stimulation for tremor in Parkinson disease, essential tremor, and dystonia. Neurology. 2017 [Epub ahead of print].

Regulamin

Ważne: serwis https://journals.viamedica.pl/ wykorzystuje pliki cookies. Więcej >>

Używamy informacji zapisanych za pomocą plików cookies m.in. w celach statystycznych, dostosowania serwisu do potrzeb użytkownika (np. język interfejsu) i do obsługi logowania użytkowników. W ustawieniach przeglądarki internetowej można zmienić opcje dotyczące cookies. Korzystanie z serwisu bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zapisane w pamięci komputera. Więcej informacji można znaleźć w naszej Polityce prywatności.

Czym są i do czego służą pliki cookie możesz dowiedzieć się na stronie wszystkoociasteczkach.pl.

 

Wydawcą serwisu jest VM Media Group sp. z o.o., Grupa Via Medica, ul. Świętokrzyska 73, 80–180 Gdańsk

tel. +48 58 320 94 94, faks +48 58 320 94 60, e-mail: viamedica@viamedica.pl