Wprowadzenie. Mimo pewnego postępu w leczeniu chorych na raka trzustki, nadal jest to nowotwór o złym rokowaniu, wynikającym z szybkiego wzrostu miejscowego ze skłonnością do naciekania okolicznych tkanek i tworzenia przerzutów oraz późnego rozpoznania w zaawansowanym stadium. Zastosowanie schematów wielolekowych oraz nowoczesnych leków ukierunkowanych molekularnie nie wyeliminowało całkowicie stosowania gemcytabiny w monoterapii, która jest opcją terapeutyczną głównie u chorych w złym stanie sprawności, niekwalifikujących się do bardziej zaawansowanych terapii. 

Celem przedstawionego badania była ocena wyników leczenia gemcytabiną w monoterapii w warunkach praktyki klinicznej w Polsce oraz próba określenia cech wskazujących na możliwość uzyskania długotrwałych odpowiedzi pod wpływem tego leczenia. 

Materiał i metody. Przeprowadzono retrospektywną analizę 167 chorych na zaawansowanego raka trzustki leczonych gemcytabiną w monoterapii w pięciu ośrodkach onkologicznych w Polsce w latach 2017–2022. Gemcytabinę stosowano w monoterapii w początkowej dawce 1000 mg/m2 p.c. co tydzień, 7 razy w cyklu 8-tygodniowym, a następnie 3 razy w cyklu 4-tygodniowym. 

Wyniki. Mediana czasu przeżycia całkowitego (OS, overall survival) w całej grupie chorych wyniosła 6,1 miesiąca (zakres 0,2–32,3 mies.), a mediana czasu przeżycia wolnego od progresji (PFS, progression-free survival) — 4,2 miesiąca (zakres 0,2–31,3 mies.). Wyodrębniono grupę 60 chorych z długotrwałymi odpowiedziami (LR, long responders), u których uzyskano odpowiedź utrzymującą się co najmniej 6 miesięcy oraz 107 osób z krótkotrwałymi odpowiedziami (SR, short responders). Mediana PFS w grupie LR wyniosła 9,15 miesiąca (zakres — 6,0–31,3 mies.), a w grupie SR — 3,2 miesiąca (zakres — 0,2–5,8 mies.). Mediana OS wyniosła odpowiednio 11,6 miesiąca (zakres — 5,9–30,8 mies.) i 3,8 miesiąca (zakres — 0,2–32,3 mies.). W analizie wieloczynnikowej oceniano prawdopodobieństwo uzyskania co najmniej 6-miesięcznej odpowiedzi na leczenie (LR) za pomocą modelu regresji logistycznej. Wybrany model uwzględnia 4 zmienne: wskaźnik neutrofili/limfocytów (NLR, neutrophil/ lymphocyte ratio), przerzuty w wątrobie, płeć oraz stężenie Hb. 

Wnioski. Uzyskane wyniki potwierdzają, że gemcytabina w monoterapii nadal znajduje zastosowanie w leczeniu pierwszej linii chorych na zaawansowanego i przerzutowego gruczolakoraka trzustki. Odpowiedni dobór terapii do konkretnych chorych może umożliwić poprawę wyników przy zachowaniu mniejszej toksyczności w porównaniu z leczeniem skojarzonym.