Chorobowość oraz finansowanie terapii nowotworów w Polsce w latach 2002–2011 według danych Narodowego Funduszu Zdrowia

Artykuł oryginalny • Original article

Chorobowość oraz finansowanie terapii nowotworów w Polsce w latach 2002–2011 według danych Narodowego Funduszu Zdrowia

Andrzej Śliwczyński1, Adam Rzeźnicki2, Tomasz Czeleko3, Przemysław Seroczyński4, Adam Kozierkiewicz5, Jerzy Gryglewicz6, Marta Kabatlik-Pytlik7, Marcin Pakulski8, Maciej Krzakowski9

Wstęp. Choroby nowotworowe stanowią poważny problem ze względu na ciągle wzrastającą liczbę zachorowań oraz wysokie koszty rozpoznawania i leczenia. Zwiększenie odsetka osób w starszym wieku w połączeniu z większym narażeniem na działanie szkodliwych czynników środowiskowych, jak również rozwój metod diagnostycznych powodują wzrost liczby wykrywanych nowotworów.

Celem pracy było określenie populacji chorych z rozpoznaniem nowotworów w Polsce, oszacowanie wydatków płatnika publicznego związanych z leczeniem przeciwnowotworowym oraz oszacowanie kosztów wprowadzenia nowoczesnych metod leczenia chorych na nowotwory.

Materiał metody. W celu wykonywania analiz informacji sprawozdawczych w bazach danych NFZ został wykonany moduł analityczny o nazwie „Rejestr Leczenia Chorób” (RLC), który umożliwia pobieranie informacji z bazy danych oraz prezentację danych w czasie rzeczywistym. W analizie przyjęto metodę oszacowania kosztu wprowadzenia innowacji. Przyjęto założenie, że kosztem innowacji staje się wartość środków wydatkowanych przez płatnika publicznego w danym roku, jakie pozostają po ekstrapolowaniu kosztów terapii z roku poprzedniego na liczbę chorych w danym roku. W analizie nie zostały wzięte pod uwagę wartości wskaźnika inflacji. Niepowtarzalnym identyfikatorem danego chorego został uznany numer PESEL. W analizie danych został wykorzystany arkusz kalkulacyjny Excel. Analizę dokonano z wykorzystaniem wszystkich istniejących w bazie pozycji, nie różnicując stopnia wiarygodności potwierdzenia rozpoznania.

Wyniki. Liczba wszystkich wykazywanych chorych z rozpoznaniami nowotworowymi w latach 2002–2012 rosła corocznie i osiągnęła w roku 2011 ponad 1 milion osób leczonych z powodu nowotworów. Dynamika średnioroczna liczby pacjentów względem roku poprzedniego wyniosła ok. +11%. Rozpoznania, których koszty na przestrzeni całego badanego okresu przekroczyły 10% budżetu na rozpoznania onkologiczne, obejmują: nowotwór złośliwy sutka (C50) — 14,41% budżetu i przekroczenie średniorocznego kosztu dla rozpoznań onkologicznych o blisko 1400% oraz nowotwór złośliwy oskrzeli i płuca (C34) — 10,5% budżetu i przekroczenie średniorocznego kosztu dla rozpoznań onkologicznych o 1018%. Rozpoznaniami o najwyższych kosztach średniorocznych w analizowanym okresie były nowotwór złośliwy sutka (C50) — 566 944 649 PLN oraz nowotwór złośliwy oskrzeli i płuca (C34) — 412 877 994 PLN. Wyżej wymienione nowotwory stanowiły również rozpoznania o największej liczbie zrealizowanych świadczeń na przestrzeni lat 2002–2011.

Wnioski. Przeprowadzone analizy wykazały, że spośród ponad 100 grup rozpoznań nowotworów istnieje około 35, które są istotne z punktu widzenia epidemiologii społecznej. Świadczy to o tym, że Narodowy Program Zwalczania Nowotworów właśnie te choroby powinien potraktować priorytetowo i dla nich powinna być opracowana szczegółowa strategia postępowania. Istnieje około 20 grup rozpoznań, w których obliczony koszt innowacji przekroczył na przestrzeni trzech lat 50 milionów złotych (nowotwory, w leczeniu których wprowadzono nowe leki). Istnieje duża i utrzymująca się w badanym okresie rozbieżność (około 50%) między wykazywanymi rozpoznaniami i rozpoznaniami potwierdzonymi lub chorymi leczonymi, co wymaga przeprowadzenia odrębnych i bardziej szczegółowych analiz.

Morbidity and financing cancer therapies in Poland between the years 2002 and 2011 based on the National Health Fund data

Introduction. Cancer related illnesses are a serious problem due to the always increasing number of such illnesses and the high cost of diagnosis and treatment. The increase in the ratio of elderly people together with the higher risk of exposure to harmful environmental factors and the development of diagnostic methods result in an increased number of diagnosed cancers. The aim of the work was to determine the population of the persons diagnosed with cancer in Poland, evaluate the tax payers’ expenses connected with anti-cancer treatment and evaluate costs related to the introduction of the state-of-the-art treatment methods of the ill diagnosed with cancers.

Material and methods. In order to carry out analyses of report information in the NHF data bases, an analytical module was created called the Illness Treatment Register (ITL). This enables downloading of information from the database and presenting it in real time. In the analysis, a method of evaluating the cost of introducing the innovation was assumed. Namely it was assumed that the cost of innovation is the value of funds expended by the public tax payers in a given year that remain, after extrapolation of therapy costs from the previous year per number of ill persons in a given year. The analysis did not consider the value of the inflation index. The PESEL number was considered to be the unique identity number of the ill person. An excel calculation sheet was used in the data analysis which was carried out with the use of all items existing in the database, not differentiating the degree of credibility of diagnosis confirmation.

Results. The number of all the established persons diagnosed with cancer between the years 2002 and 2011 increased annually and reached over 1 million people in 2011 who were treated because of cancers. The average yearly dynamics of the patient numbers compare to the previous year, oscillated around +11%. Diagnosis that throughout the whole tested period exceeded 10% of the budget allocated for the oncological diagnoses, included breast cancer (C50) — 14.41% of the budget and exceeded the average annual cost for oncological diagnoses by nearly 1400%, and bronchi and lungs cancer (C34) — 10.5% of the budget and exceeded the average annual cost for oncological diagnoses by 1018%. Diagnosis with the highest annual average in the anaysed period were breast cancer (C50) — 566 944 649 PLN and bronchi and lungs cancer (C34) — 412 877 994 PLN. The above mentioned cancers were also the diagnoses of the highest number of health services between the years 2002 and 2011.

Conclusions. The analyses showed that from over 100 groups of diagnosed cancers, there are around 35 that are relevant from the point of view of social epidemiology. This indicates that the National Cancer Prevention Programme should treat these illnesses with a high priority and it is for them that a detailed strategy of action ought to be worked out. There are about 20 groups of diagnoses where the calculated cost of innovation exceed 50 million PLN throughout the last three years: for cancers where new medicines were introduced. There is a great and sustaining hiatus in the analysed period (around 50%) between the reported diagnoses and the confirmed diagnoses for the ill persons that are treated. This requires more detailed analyses.

Nowotwory Journal of Oncology 2014; 64, 2: 109–118

Słowa kluczowe: nowotwory, koszty leczenia nowotworów, Polska

Key words: cancers, cancer treatment costs, Poland

Wstęp

Choroby nowotworowe stanowią poważny problem ze względu na ciągle wzrastającą liczbę zachorowań oraz wysokie koszty rozpoznawania i leczenia. Zwiększenie odsetka osób w starszym wieku w połączeniu z większym narażeniem na działanie szkodliwych czynników środowiskowych, jak również rozwój metod diagnostycznych powodują, że liczba wykrywanych nowotworów rośnie. Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych — przyjęty w 2005 roku Ustawą [1] — w wersji obowiązującej na lata 2006–2015 zakłada osiągnięcie celów, które obejmują [2]:

zahamowanie wzrostu zachorowań na nowotwory,

osiągnięcie wskaźników w zakresie wczesnego wykrywania nowotworów, odpowiadających średnim wartościom w Europie,

osiągnięcie wskaźników skuteczności leczenia odpowiadających średnim wartościom w Europie,

stworzenie warunków do wykorzystania w praktyce onkologicznej postępu wiedzy o przyczynach i mechanizmach rozwoju chorób nowotworowych,

utworzenie systemu ciągłego monitorowania skuteczności zwalczania nowotworów w skali kraju i w poszczególnych regionach kraju.

Realizacja celów w obszernej i zróżnicowanej dziedzinie, jaką jest leczenie chorych na nowotwory, wymaga podsumowania oraz określenia punktu wyjściowego, który stanowić może odniesienie dla oceny realizacji zadań.

Celem obecnego opracowania jest:

a) określenie populacji chorych z rozpoznaniem nowotworów w Polsce,

b) oszacowanie wydatków płatnika publicznego związanych z leczeniem przeciwnowotworowym,

c) oszacowanie kosztów wprowadzenia nowoczesnych metod leczenia chorych na nowotwory.

Materiał i metody

Świadczenia zdrowotne są w Polsce finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) na podstawie Ustawy [3] oraz Rozporządzeń Ministra Zdrowia z niej wynikających [4, 5]. Leczenie chorych na nowotwory odbywa się w ramach umowy o wykonywanie świadczeń w warunkach lecznictwa zamkniętego („umowa szpitalna”). Organizacja, finansowanie i rozliczanie świadczeń są określone dla świadczeniodawców w Zarządzeniach Prezesa NFZ [6, 7]. W latach 2004–2008 — do I połowy 2008 roku — w sposób odrębny były finansowane cytostatyki oraz leki wspomagające, natomiast rozliczanie hospitalizacji było finansowane w ramach umowy szpitalnej. Wraz z wprowadzeniem systemu rozliczeń „Jednorodnych Grup Pacjentów” (JGP) w roku 2008 finansowanie chemioterapii w całości zostało włączone w jedną umowę. Umowa na chemioterapię finansuje obecnie świadczenia rzeczowe (leki) i świadczenia medyczne (pobyt chorego w szpitalu, procedury podania leku i inne).

W celu przeprowadzenia analiz informacji sprawozdawczych w bazach danych NFZ został wykonany moduł analityczny o nazwie „Rejestr Leczenia Chorób” (RLC), który umożliwia pobieranie informacji z bazy danych oraz prezentację danych w czasie rzeczywistym. W zakresie badanego obszaru rozpoznań moduł został zasilony danymi od 1999 roku (w tym — również archiwalnych danych Kas Chorych dotyczących leczenia chorych na nowotwory) z systemów informatycznych oddziałów wojewódzkich NFZ.

Podczas tworzenia bazy danych z systemów informatycznych pobrano informację o leczeniu chorych, u których ustalono rozpoznanie główne — wykazane w sprawozdaniu rozliczeniowym szpitala — z wykorzystaniem kodu choroby nowotworowej wg ICD-10 od C00 do D09, przypisując niepowtarzalny identyfikator pacjenta (PESEL) oraz wartości kosztowe wypłacone przez płatnika publicznego. Dane obejmowały w szczególności informacje dotyczące chorego i świadczeniodawcy oraz wykonanych procedur medycznych. Rozpoznania zostały podzielone według grup głównych. Bazy danych Kas Chorych oraz — obecnie — NFZ — ze względu na istniejące przepisy — nie zawierają informacji w systemie sprawozdawczym dotyczącej stopnia zaawansowania nowotworu. Jednocześnie w sprawozdaniach rozliczeniowych występuje każdy przypadek chorego (w tym również przypadki, gdy terapia pacjenta kończy się wyłącznie na podejrzeniu choroby nowotworowej). Analiza obejmuje chorobowość (wszystkich wykazanych pacjentów) wraz z wszystkimi przypisanymi do pary „PESEL-ROZPOZNANIE” danymi populacyjnymi i kosztowymi. Zgodnie z definicją „chorobowość” to wskaźnik informujący o tym, ile osób choruje na daną chorobę w danym momencie [8]. Biorąc pod uwagę ww. definicję, analiza jest jak najbardziej uprawniona. Dopiero algorytmy weryfikujące, co z pacjentem dzieje się w dłuższym okresie czasu, pozwalają różnicować tę grupę, ale wymaga to odrębnej analizy, która zostanie przeprowadzona w późniejszym czasie. Dodatkowa przedstawiona praca ma umożliwić dyskusję na temat wyników analizy, co pozwoli lepiej poznać stan polskiej onkologii.

W analizie przyjęto metodę oszacowania kosztu wprowadzenia innowacji według wzoru:

KINN = Kt1 ŚKtp1 × Lp1

gdzie:

KINN — koszt innowacji

Kt1 — suma wydatków na terapię w danym roku

ŚKtp — średni koszt terapii pacjenta w roku poprzednim (suma kosztów terapii podzielona przez liczbę pacjentów)

Lp1 — liczba pacjentów w danym roku

Przykład dla roku 2008:

KINN2008 = Kt200a – ŚKtp2007 × Lp2008

W analizie przyjęto założenie, że kosztem innowacji staje się wartość środków wydatkowanych przez płatnika publicznego w danym roku, pozostających po ekstrapolowaniu kosztów terapii z roku poprzedniego na liczbę chorych w danym roku. W analizie, dla obliczenia kosztów innowacji, nie zostały wzięte pod uwagę wartości wskaźnika inflacji. Niepowtarzalnym identyfikatorem danego chorego został uznany numer PESEL. W analizie danych został wykorzystany arkusz kalkulacyjny Excel.

Analizę dokonano z wykorzystaniem wszystkich istniejących w bazie pozycji, nie różnicując stopnia wiarygodności potwierdzenia rozpoznania. Ze względu na brak w systemach informatycznych NFZ pewnej części danych (np. informacje na temat stopnia zaawansowania oraz rozpoznania patomorfologicznego nowotworu) nie ma możliwości precyzyjnego określenia docelowej populacji chorych. Na potrzeby obecnej analizy pod uwagę zostały wzięte wszystkie doniesienia o rozpoznaniu nowotworowym, a w kolejnej analizie zostało zaplanowane ograniczenie danych wyłącznie do populacji o potwierdzonym rozpoznaniu. Niemniej jednak ze względu na dużą liczebność dane terytorialne i demograficzne oraz finansowe zachowują swoją integralność.

Wyniki

Na podstawie przekazywanego w raportach statystycznych numeru PESEL chorego oraz wykazywanego rozpoznania ICD-10, w oparciu o parametryzację określoną w metodologii badań system informatyczny przyporządkował chorych do dominującego rozpoznania nowotworu. Na tej podstawie określono liczebność populacji w poszczególnych latach odnoszącą się do grup rozpoznań (tab. I — tylko w wersji elektronicznej artykułu).

Tabela I. Populacja chorych z rozpoznaniami od C00 do D09 w latach 2002–2011 w podziale na rozpoznania

populacja

ICD-10

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

C50

73 066

81 925

103 549

114 205

123 252

132 466

143 661

153 441

163 469

174 144

C51

1 336

1 451

1 867

2 186

2 497

2 771

2 924

3 060

3 304

3 467

C52

299

349

429

459

467

486

505

510

525

559

C53

16 582

18 089

22 605

24 583

26 005

27 288

29 116

30 581

31 952

33 530

C54

16 219

18 273

23 604

26 565

29 137

31 590

35 307

38 455

41 816

45 462

C55

312

347

422

453

501

545

580

607

595

627

C56

12 025

13 538

16 644

18 108

19 351

20 259

21 747

22 965

24 298

25 795

C57

241

268

329

349

363

394

437

484

511

551

C58

107

88

148

174

204

227

245

289

323

368

C60

564

622

823

939

1 050

1 098

1 226

1 322

1 387

1 472

C61

27 231

31 230

43 822

50 567

56 211

61 559

67 244

72 749

77 626

82 751

C62

4 047

4 782

6 065

6 721

7 351

7 822

8 690

9 559

10 372

11 478

C63

64

68

98

94

102

121

150

140

170

179

C64

12 860

14 559

20 130

23 828

26 724

29 451

33 438

36 786

40 347

43 741

C65

188

222

293

341

373

440

569

619

682

757

C66

103

127

169

198

219

248

284

315

360

396

C67

19 537

21 861

29 072

33 155

36 333

39 293

43 738

47 480

50 914

54 133

C68

128

150

422

640

628

634

631

611

642

676

C69

1 478

2 112

2 759

3 185

3 640

3 960

4 481

4 803

5 263

5 745

C70

293

354

517

630

745

820

935

1 039

1 136

1 224

C71

7 800

9 047

12 338

14 256

15 652

16 591

18 131

19 299

20 250

21 530

C72

673

782

1 045

1 249

1 396

1 521

1 633

1 768

1 890

2 001

C73

8 492

11 137

13 532

15 194

16 892

18 376

20 364

22 113

24 099

26 190

C74

356

426

554

655

732

792

894

966

1 061

1 163

C75

202

205

337

411

511

601

700

815

889

1 015

C76

779

803

1 007

1 217

1 581

2 142

3 086

3 611

3 899

4 186

C77

345

357

393

429

478

511

526

574

614

673

C78

368

403

456

446

490

478

602

803

953

1 100

C79

472

472

697

790

804

844

926

1 054

1 195

1 405

C80

2 617

3 111

4 560

5 202

5 528

5 827

5 763

5 459

5 655

6 014

C81

5 326

6 054

7 710

8 258

8 726

8 970

9 536

10 024

10 546

11 174

C82

2 799

3 103

3 819

4 142

4 365

4 416

4 491

4 466

4 534

4 633

C83

3 548

4 071

5 209

5 882

6 483

7 162

7 801

8 312

8 910

9 313

C84

415

481

652

731

826

955

1 117

1 254

1 341

1 472

C85

1 492

1 587

1 908

2 053

2 114

2 209

2 425

2 694

3 055

3 446

C88

442

448

573

640

696

698

748

793

819

820

C90

3 928

4 256

5 225

5 753

6 198

6 506

7 108

7 520

7 998

8 528

C91

10 368

11 373

14 195

15 399

16 263

17 003

18 194

19 266

20 294

21 288

C92

3 040

3 443

4 348

4 857

5 174

5 338

5 676

5 950

6 229

6 521

C93

45

59

82

110

112

117

150

193

213

192

C94

360

432

532

587

633

641

756

872

935

1 008

C95

53

47

79

87

95

111

121

129

117

129

C96

784

862

1 129

1 281

1 361

1 424

1 541

1 598

1 644

1 708

C97

353

356

434

445

477

504

486

451

441

452

D00

4

5

129

194

216

253

313

352

368

416

D01

5

5

113

134

150

162

202

228

268

312

D02

2

2

18

23

35

49

66

80

94

117

D03

2

6

37

59

82

103

128

160

216

278

D04

52

70

1 001

1 671

2 289

2 824

3 540

4 150

5 052

6 069

D05

48

63

291

421

530

647

755

892

1 069

1 328

D06

38

46

444

592

702

812

924

1 012

1 126

1 297

D07

5

8

69

97

131

155

175

230

268

287

Tabela I. cd. Populacja chorych z rozpoznaniami od C00 do D09 w latach 2002–2011 w podziale na rozpoznania

populacja

ICD-10

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

C00

1 643

2 226

2 933

3 262

3 449

3 585

3 892

4 115

4 325

4 509

C01

552

601

728

821

895

944

992

1 028

1 083

1 144

C02

639

704

847

963

1 064

1 122

1 269

1 423

1 520

1 593

C03

203

220

265

298

319

354

421

441

463

507

C04

965

1 079

1 291

1 395

1 494

1 526

1 612

1 749

1 887

1 970

C05

321

356

440

475

511

546

639

707

769

832

C06

376

415

508

542

589

656

724

796

847

895

C07

746

838

1 192

1 348

1 447

1 546

1 698

1 805

1 911

2 014

C08

235

244

307

351

383

424

466

489

520

562

C09

1 034

1 162

1 432

1 592

1 678

1 776

1 895

2 011

2 109

2 262

C10

641

681

857

967

997

1 049

1 125

1 178

1 261

1 309

C11

629

727

839

871

928

955

994

1 045

1 095

1 177

C12

98

134

167

196

221

204

248

294

335

355

C13

642

669

770

853

897

897

944

1 017

1 029

1 070

C14

262

246

771

839

927

884

782

827

806

918

C15

2 109

2 260

2 680

2 709

2 788

2 843

2 874

2 989

2 973

3 075

C16

9 418

10 254

12 682

13 627

14 494

15 067

15 920

16 373

17 056

17 822

C17

422

511

681

767

860

933

1 045

1 154

1 279

1 385

C18

18 918

21 580

28 272

32 746

36 751

40 608

45 242

49 281

53 074

56 605

C19

3 024

3 405

4 233

4 850

5 211

5 762

6 383

6 902

7 473

8 013

C20

15 784

17 741

22 288

24 822

26 928

29 013

31 100

32 852

34 631

36 400

C21

1 234

1 258

1 507

1 573

1 699

1 809

1 815

1 849

1 879

1 916

C22

1 943

2 235

2 736

3 026

3 407

3 520

3 693

3 819

3 921

4 144

C23

1 459

1 548

1 796

1 896

2 035

2 069

2 239

2 223

2 356

2 438

C24

507

590

769

836

941

1 031

1 088

1 150

1 204

1 261

C25

4 065

4 584

5 725

6 426

6 915

7 077

7 481

7 778

7 778

7 904

C26

432

480

559

623

668

695

809

922

910

862

C30

313

367

461

511

549

567

640

682

735

747

C31

400

435

570

650

682

725

822

893

940

953

C32

11 372

12 537

15 567

16 852

17 568

18 115

19 075

19 657

20 071

20 565

C33

82

93

113

115

112

110

122

115

125

121

C34

37 310

39 196

46 507

50 248

52 761

54 448

56 285

57 277

57 834

58 657

C37

143

160

234

276

302

324

377

393

421

443

C38

391

398

551

570

637

627

666

727

772

787

C39

121

122

142

152

187

176

224

225

253

253

C40

1 037

1 178

1 475

1 687

1 839

1 951

2 127

2 300

2 475

2 657

C41

574

653

1 191

1 383

1 522

1 579

1 956

2 036

2 022

2 127

C43

7 549

8 796

11 292

12 848

14 172

15 336

16 865

18 508

19 967

21 776

C44

21 663

23 931

36 672

46 912

56 605

65 562

78 346

89 315

100 355

111 825

C45

161

181

228

285

316

357

393

427

465

489

C46

99

95

135

146

148

156

176

194

195

209

C47

225

258

341

374

409

451

487

516

576

619

C48

446

554

714

763

845

921

1 033

1 165

1 288

1 385

C49

2 193

2 600

3 491

3 962

4 355

4 679

5 206

5 666

6 161

6 725

Sposób pobierania danych z systemów informatycznych w zakresie wskazanej w tabeli I (tabela tylko w wersji elektronicznej artykułu) „populacji pacjentów wraz z przyporządkowanymi im rozpoznaniami” nie pozwala na sumowanie w obrębie roku. Prawdopodobna jest sytuacja wskazania dwóch lub więcej rozpoznań dotyczących jednego pacjenta. Poprawność danych w tabeli I (tabela tylko w wersji elektronicznej artykułu) jest zachowana w obrębie wiersza, czyli grupy rozpoznań wskazanych danym kodem ICD-10.

Sumaryczna liczba niepowtarzalnych numerów PESEL w obrębie jednego roku została przedstawiona na rycinie 1; pobieranie danych w tym przypadku sumowało dany numer PESEL wyłącznie raz w obrębie danego roku.

Liczba wszystkich wykazywanych chorych z rozpoznaniami nowotworowymi w latach 2002–2011 rosła corocznie i osiągnęła w roku 2011 ponad 1 milion osób leczonych z powodu nowotworów. Dynamika liczby pacjentów średnioroczna względem roku poprzedniego wyniosła ok. +11% (ryc. 1, tab. II). Należy przypuszczać, że świadomość lekarzy oraz pacjentów w zakresie rozpoznawania chorób nowotworowych w badanym okresie bardzo wzrosła, a kierowanie na bardziej szczegółową diagnostykę pacjentów w przypadku podejrzenia choroby przynosi oszczędności społeczne związane z wcześniejszym wykryciem i skuteczniejszą terapią. Przełomowym rokiem jest rok 2004, w którym liczba sprawozdanych chorych na nowotwory zwiększyła się o 30%. Wydaje się, że jest to związane między innymi ze zmianą organizacji świadczeń opieki zdrowotnej i powołaniem NFZ, co przyczyniło się do wyraźnej poprawy sprawozdawanych danych. Przyczyny tej zmiany muszą być poddane osobnej analizie. Najwyższy, ponad 100-procentowy przyrost populacji zanotowano w przypadku rozpoznań wymienionych w tabeli III.

Rycina 1. Liczba chorych w danym roku kalendarzowym w latach 2002–2011

Tabela II. Rozpoznania charakteryzujące się dużą dynamiką wzrostu w roku 2008

ICD-10

Nazwa kodu

2008 (%)

C76

Nowotwór złośliwy umiejscowień innych niedokładnie określonych

44

D02

Rak in situ ucha środkowego i układu oddechowego

35

C65

Nowotwór złośliwy miedniczki nerkowej

29

C93

Białaczka monocytowa

28

D09

Rak in situ innych i nieokreślonych umiejscowień

27

C39

Nowotwór złośliwy innych niedokładnie określonych układu oddechowego narządów klatki piersiowej

27

C78

Wtórne nowotwory złośliwe układu oddechowego i trawiennego

26

D04

Rak in situ skóry

25

D01

Rak in situ innych i nieokreślonych części narządów trawiennych

25

Tabela III. Lista rozpoznań charakteryzujących się dużą dynamiką w roku 2004

ICD-10

Nazwa kodu

2004 (%)

D00

Rak in situ jamy ustnej, przełyku i żołądka

2430

D01

Rak in situ innych i nieokreślonych części narządów trawiennych

2160

D04

Rak in situ skóry

1330

D06

Rak in situ szyjki macicy

865

D02

Rak in situ ucha środkowego i układu oddechowego

800

D07

Rak in situ innych i nieokreślonych narządów płciowych

763

D03

Czerniak in situ

517

D09

Rak in situ innych i nieokreślonych umiejscowień

400

D05

Rak in situ sutka

362

C14

Nowotwór złośliwy o innym i o bliżej nieokreślonym umiejscowieniu w obrębie wargi, jamy ustnej i gardła

213

C68

Nowotwór złośliwy innych i nieokreślonych lokalizacji narządów moczowych

181

Podobnie wyższy niż przeciętny przyrost liczby chorych zanotowano również w roku 2008 (ryc. 1). Przyczyną było wprowadzenie systemu rozliczeń JGP, co spowodowało kolejną poprawę jakości sprawozdawanych danych (w tym umożliwienie sprawozdawania rozpoznań współistniejących).

W związku z dużym zróżnicowaniem średniej liczby chorych w poszczególnych rozpoznaniach dalsze analizy zostały wykonane dla rozpoznań ze średnią liczbą chorych rocznie powyżej 2000 (ryc. 2).

Rycina 2. Rozpoznania nowotworów, dla których średnia wartość rocznej liczby chorych przekracza 2000 osób

Liczebność populacji z rozpoznaniami, w których średnioroczna liczba chorych przekracza 2000 osób, stanowi 94% ogólnej populacji z rozpoznaniami nowotworów. Na pierwszym miejscu występują następujące rozpoznania: „nowotwór złośliwy sutka” (C50) o średniorocznej populacji wynoszącej 129 513 osób, „inne nowotwory złośliwe skóry” (C44), o średniorocznej populacji wynoszącej 66 649 osób, „nowotwór złośliwy gruczołu krokowego” (C61), o populacji 58 782 osób oraz „nowotwór złośliwy oskrzeli i płuca” (C34), o populacji wynoszącej 50 340 osób (ryc. 2).

Wydatki ze środków publicznych (koszty)

Finansując świadczenia opieki zdrowotnej zgodnie z Ustawą [3], NFZ wymaga sprawozdawania świadczeń, które są wykonywane dla każdego chorego. Do roku 2008 w sprawozdawczości występowało wyłącznie jedno rozpoznanie, systemy informatyczne oraz przepisy nie przewidywały wykazywania innych rozpoznań niż stanowiące podstawę rozpoczęcia leczenia. Wspomniane rozwiązanie skutkowało zbyt dużą liczbą sprawozdanych chorych z rozpoznaniami będącymi wyłącznie „markerami” wykonywanych zabiegów (np. Z51.1 — cykle chemioterapii) i powodowało problemy z obliczeniem kosztów. Dopiero ustalenie rozpoznania dominującego dla każdego chorego i zsumowanie kosztów wszystkich wykonanych procedur pozwoliło zobrazować wydatki (tab. IV — tylko w wersji elektronicznej artykułu).

Tabela IV. Sumaryczne koszty leczenia chorych z rozpoznaniami C00 do D09 w latach 2002–2011 (wartość w złotych)

ICD-10

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

C00

2 561 405

2 813 723

6 656 695

7 496 670

7 620 671

8 355 957

10 493 905

13 176 175

14 684 316

15 639 620

C01

1 727 014

1 997 091

4 067 693

4 567 588

4 935 254

5 266 539

5 849 774

8 612 947

10 661 110

12 469 906

C02

1 809 739

2 165 373

4 912 324

5 250 231

5 677 280

5 636 586

8 341 092

13 624 389

14 557 586

15 094 869

C03

817 795

996 827

1 312 042

1 365 930

1 639 164

1 669 053

2 443 917

3 243 212

3 557 506

5 079 424

C04

3 323 801

3 812 242

7 333 427

7 571 116

8 382 664

7 716 284

9 940 536

17 440 668

19 447 504

21 310 487

C05

833 207

883 021

1 817 810

1 954 483

1 877 603

2 149 899

3 243 141

4 720 075

6 029 597

6 382 879

C06

1 375 027

1 250 897

2 781 961

2 825 412

2 778 804

3 033 201

4 302 676

6 564 807

7 579 086

9 153 007

C07

1 664 134

1 925 354

4 206 724

4 520 037

4 352 914

4 739 763

6 052 563

9 809 655

10 219 588

10 507 133

C08

408 685

510 500

1 434 922

1 148 619

1 372 767

1 435 781

2 347 950

2 896 708

3 868 326

3 196 034

C09

2 888 988

3 272 161

7 110 695

7 493 918

7 039 298

8 498 954

10 821 814

15 749 552

18 760 848

19 972 681

C10

2 204 846

2 279 860

5 243 989

4 865 909

5 320 309

5 272 431

6 496 833

10 838 773

13 651 609

13 835 155

C11

1 815 273

2 409 741

4 009 952

4 201 853

3 581 672

4 248 910

5 535 215

8 447 702

9 595 527

10 643 134

C12

372 091

353 155

725 112

1 022 174

1 043 087

1 030 911

1 605 621

3 035 413

3 901 055

4 337 268

C13

2 016 990

1 978 535

4 036 703

4 481 034

4 269 264

4 219 859

6 016 739

9 231 826

9 831 857

11 240 601

C14

759 907

816 161

1 768 368

2 070 192

2 398 270

2 059 844

2 260 965

3 507 411

3 772 535

3 787 477

C15

11 746 758

12 120 491

19 942 167

21 783 242

21 846 555

21 783 678

26 924 529

38 499 985

40 514 220

47 025 508

C16

35 566 231

41 486 087

65 319 972

75 518 353

82 602 244

85 605 610

117 072 895

160 363 106

170 923 481

184 362 200

C17

1 435 836

1 500 181

4 943 083

7 320 351

9 571 341

11 355 374

16 755 052

21 051 950

22 055 827

24 952 730

C18

65 867 337

89 367 158

135 428 206

178 273 417

211 262 655

237 281 048

335 126 985

471 124 021

457 334 768

502 230 194

C19

11 536 161

12 352 296

20 714 143

27 285 968

26 006 301

30 259 223

45 021 681

60 761 783

62 393 326

74 323 409

C20

59 239 449

79 047 695

130 314 634

162 947 600

197 122 553

207 224 394

266 845 929

359 477 642

355 170 112

392 041 911

C21

3 201 376

3 561 390

6 918 311

7 556 267

8 536 114

8 720 565

10 839 683

13 407 270

13 280 044

14 737 716

C22

7 243 226

8 358 141

13 036 794

15 770 940

16 954 370

17 889 971

26 134 261

37 940 155

40 550 561

44 852 939

C23

4 508 624

5 044 587

8 039 115

7 845 089

8 788 810

9 204 299

12 049 964

16 278 555

18 517 444

20 761 125

C24

2 044 448

2 951 907

5 173 772

5 227 862

6 164 501

6 038 446

7 779 049

11 387 572

11 517 177

12 972 630

C25

22 441 297

26 049 288

41 182 282

48 300 426

52 277 174

50 162 323

69 599 353

98 381 010

101 960 499

112 954 038

C26

1 331 434

1 039 417

2 530 196

3 377 540

4 389 219

4 648 752

7 375 599

9 638 665

10 358 528

8 738 900

C30

779 427

933 627

1 749 847

1 851 421

1 867 497

1 850 019

2 699 591

3 960 520

4 246 508

4 850 108

C31

1 379 417

1 454 913

2 986 049

3 409 706

3 622 107

3 850 748

4 961 671

8 168 277

8 739 400

9 080 926

C32

28 249 582

31 342 351

58 182 592

62 089 451

62 714 522

65 439 172

84 929 453

126 868 353

137 149 023

137 471 956

C33

365 566

392 613

809 345

914 048

607 106

612 310

912 527

1 130 038

1 611 498

1 083 633

C34

182 356 870

193 548 787

293 265 661

324 574 058

352 077 191

369 550 290

486 207 611

664 758 199

708 126 351

751 835 672

C37

345 225

428 605

1 057 819

1 243 437

1 546 482

1 636 403

2 461 216

3 352 389

3 744 491

3 603 608

C38

1 514 915

1 825 702

3 531 355

3 906 583

3 494 102

3 740 895

4 817 393

7 666 810

8 510 635

8 679 483

C39

433 122

292 280

477 794

543 583

784 260

703 282

1 252 035

1 688 078

1 829 166

1 818 104

C40

5 899 715

9 794 376

10 409 230

13 663 637

12 819 086

14 484 531

15 795 767

20 696 110

23 644 890

24 993 837

C41

2 728 850

2 889 346

5 417 404

6 380 042

7 034 714

6 246 443

8 216 925

11 483 867

13 134 982

13 319 458

C43

12 335 812

18 181 056

24 121 665

29 403 803

30 929 443

34 004 200

45 117 203

62 148 916

68 754 595

79 025 667

C44

19 585 861

25 615 229

57 912 705

81 186 439

102 477 678

122 150 311

181 644 352

252 217 324

278 379 922

330 390 423

C45

808 131

1 116 556

1 528 760

2 367 142

2 328 044

3 674 143

7 204 337

9 832 512

12 180 957

12 142 147

C46

210 226

212 564

555 787

600 427

720 020

882 133

772 339

1 495 180

1 361 297

1 574 727

C47

2 278 883

2 278 190

4 052 470

5 511 167

4 893 535

5 546 885

6 235 403

7 951 120

8 845 905

9 685 354

C48

1 737 464

2 538 256

5 042 196

10 670 810

13 564 544

15 850 987

19 290 347

27 176 397

29 487 322

32 128 055

C49

9 679 387

12 176 467

18 940 592

23 347 128

26 096 567

26 464 988

32 924 164

46 721 707

53 121 583

58 962 200

C50

154 861 996

164 118 224

291 904 574

385 330 690

429 142 030

496 463 900

722 759 735

984 916 806 1

074 547 663 1

167 262 964

ICD-10

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

C51

2 802 255

3 623 704

5 199 156

6 996 228

7 860 050

9 796 987

11 822 447

16 552 869

17 784 566

20 191 546

C52

826 283

1 007 769

1 656 964

1 897 757

1 890 669

2 069 148

2 637 789

3 645 714

3 428 228

4 019 418

C53

38 009 280

43 530 643

78 249 555

89 398 290

92 453 176

99 317 834

124 477 752

169 649 350

178 531 370

188 270 121

C54

29 735 058

39 549 047

74 869 968

84 745 677

93 898 250

102 319 337

139 761 224

193 297 970

205 185 361

228 394 889

C55

585 797

752 636

1 194 559

1 617 762

1 853 489

1 849 948

2 376 714

2 462 535

2 554 641

3 161 204

C56

42 393 058

52 075 521

79 961 485

91 759 823

103 074 293

105 906 238

144 714 954

181 461 904

204 007 727

216 762 772

C57

669 986

873 884

1 181 282

1 265 218

1 519 995

1 569 234

2 389 136

3 661 388

3 627 476

4 481 335

C58

196 410

91 249

244 765

344 963

454 551

763 823

692 633

800 192

869 676

763 576

C60

1 017 162

1 225 679

2 509 286

2 657 123

3 246 033

3 486 206

4 899 047

6 077 425

6 246 313

6 725 804

C61

34 604 263

38 871 099

104 685 719

133 817 133

156 156 133

177 481 709

242 430 575

364 876 081

410 431 763

460 510 696

C62

7 528 848

9 669 002

14 552 144

17 387 948

18 594 479

19 366 572

24 902 842

35 238 934

36 850 307

40 463 645

C63

162 041

182 227

391 640

295 159

404 135

457 984

682 370

861 609

1 376 664

970 934

C64

29 722 521

35 112 725

60 270 914

77 025 408

85 559 638

105 434 427

155 803 936

234 032 849

266 929 383

316 884 649

C65

458 123

656 321

885 250

1 176 169

1 291 456

1 648 932

2 254 758

3 470 845

4 040 258

4 927 164

C66

362 585

385 452

814 522

996 195

1 037 422

1 143 978

1 732 103

2 435 648

2 587 108

2 721 216

C67

54 635 120

64 662 482

119 000 032

143 387 326

158 225 838

169 996 842

233 118 304

317 064 913

342 484 392

375 364 352

C68

312 166

338 947

1 139 595

1 763 201

1 875 175

1 690 185

1 724 802

1 846 193

2 306 582

2 619 887

C69

1 875 981

3 290 031

5 793 477

7 000 196

8 715 152

9 186 338

11 418 905

15 358 922

17 214 335

20 972 820

C70

578 857

943 297

2 174 021

2 372 390

3 120 821

2 769 774

3 685 064

4 988 515

5 733 396

6 051 144

C71

38 445 451

47 813 952

86 047 350

99 764 489

103 184 612

103 819 205

127 444 163

179 100 333

188 396 683

197 879 281

C72

1 752 473

2 025 257

5 290 486

7 383 056

6 779 054

7 174 570

8 988 148

11 002 481

12 123 744

12 367 771

C73

12 724 880

21 669 762

38 200 736

39 939 119

44 556 786

47 537 943

67 442 233

101 298 481

109 677 155

113 465 798

C74

2 741 375

2 762 214

4 242 479

6 139 124

7 115 539

6 655 144

9 508 660

11 527 593

12 562 604

14 018 047

C75

399 901

381 720

1 291 623

1 893 624

3 096 433

3 938 125

4 879 857

8 495 326

8 598 521

11 613 264

C76

2 225 199

2 344 124

4 515 963

5 840 480

6 706 810

9 459 247

14 877 627

18 946 710

20 345 671

21 390 967

C77

943 643

1 010 272

1 435 116

1 910 874

1 997 411

1 920 857

2 592 691

3 758 811

4 386 969

5 203 800

C78

1 222 715

1 830 064

2 100 436

2 086 185

2 136 132

2 018 141

3 571 205

6 427 086

8 185 140

9 607 690

C79

2 695 017

2 065 727

3 814 670

4 560 267

4 525 644

4 539 894

6 639 742

9 739 237

12 509 886

14 320 635

C80

8 412 626

10 755 490

20 264 832

23 448 872

24 355 719

26 861 949

34 546 800

40 552 442

46 579 626

52 149 175

C81

19 230 207

22 175 416

32 973 974

36 598 543

41 084 184

44 325 347

55 949 124

75 731 530

82 508 880

89 012 047

C82

8 894 711

11 398 494

22 769 854

26 709 968

29 042 234

27 938 593

35 619 029

42 960 149

46 858 351

49 605 655

C83

21 500 874

22 915 879

46 839 629

59 676 858

77 187 236

84 158 204

114 830 171

145 881 249

155 157 584

147 390 124

C84

1 755 440

1 598 620

3 389 697

3 794 240

4 869 943

5 100 914

8 216 789

11 561 628

14 133 007

16 407 967

C85

5 817 298

6 557 087

11 372 337

12 711 005

13 377 099

12 602 502

19 258 355

35 568 037

45 731 637

61 007 590

C88

920 803

836 821

2 736 177

3 316 315

3 629 402

3 737 652

5 355 346

7 675 972

8 305 635

7 668 055

C90

22 725 650

26 758 418

42 695 867

50 535 119

55 508 770

65 598 853

104 966 153

132 778 674

151 497 100

185 186 327

C91

43 097 092

46 433 365

82 391 453

94 064 083

99 692 572

101 781 498

133 461 960

195 644 323

237 591 690

256 993 575

C92

27 436 303

32 163 823

86 950 549

124 800 710

153 807 062

159 597 080

214 402 404

291 442 505

344 760 506

383 589 060

C93

302 024

220 979

705 196

1 257 466

1 280 877

1 223 531

1 871 908

3 809 052

4 161 958

4 231 941

C94

786 498

703 776

2 050 159

2 556 206

2 933 613

2 863 326

3 496 189

6 129 044

6 435 537

6 914 595

C95

424 337

152 258

541 502

654 473

611 543

671 493

1 234 900

1 765 916

1 557 945

2 516 450

C96

2 325 824

1 502 855

4 223 966

5 760 643

6 205 504

6 061 744

8 037 798

11 354 253

13 321 487

14 253 378

C97

468 740

444 195

1 738 552

1 899 667

2 600 000

2 454 450

2 579 352

3 118 829

2 894 785

2 795 322

D00

255

2 803

105 224

244 395

367 347

333 005

593 026

993 007

1 201 017

1 153 294

D01

967

1 981

340 879

415 051

381 955

368 925

562 923

805 552

974 153

1 516 969

D02

3 570

561

83 155

67 328

87 626

153 888

165 660

328 145

240 059

272 585

D03

48

5 488

36 577

79 245

106 930

133 615

256 523

352 713

372 578

652 815

D04

26 956

24 183

904 597

1 931 250

3 060 464

3 860 027

6 300 498

9 383 812

11 383 043

14 893 820

D05

33 652

30 056

589 606

990 051

1 206 994

1 328 463

1 530 944

2 777 725

3 805 776

5 524 656

D06

23 208

25 746

525 021

852 886

774 154

999 012

1 369 299

1 874 311

2 108 408

2 281 495

D07

316

3 366

101 718

142 835

181 326

248 226

360 992

573 322

754 832

911 531

D09

0

11 095

33 809

46 140

74 083

106 899

175 115

390 682

461 235

1 321 164

Podobnie do przypadku populacji chorych można wyodrębnić rozpoznania o dużej kosztochłonności (tab. IV — tylko w wersji elektronicznej artykułu, ryc. 3.

Rycina 3. Sumaryczna wartość finansowania dla rozpoznań, w których średnia liczba chorych rocznie przekraczała 2000 osób

Rozpoznania, których koszty na przestrzeni całego badanego okresu przekroczyły 5% budżetu na rozpoznania onkologiczne, obejmują:

nowotwór złośliwy sutka (C50) — 14,41% budżetu — 566 944 649 zł (przekroczenie średniego rocznego kosztu dla rozpoznań onkologicznych o blisko 1400%),

nowotwór złośliwy oskrzeli i płuca (C34) — 10,5% budżetu — 412 877 994 zł (przekroczenie średniego rocznego kosztu dla rozpoznań onkologicznych o 1018%),

nowotwór złośliwy okrężnicy (C18) — 6,55% budżetu — 257 782 678 (przekroczenie średniego rocznego kosztu dla rozpoznań onkologicznych o 635%),

nowotwór złośliwy odbytnicy (C20) — 5,38% budżetu — 211 745 907 (przekroczenie średniego rocznego kosztu dla rozpoznań onkologicznych o 522%),

nowotwór złośliwy gruczołu krokowego (C61) — 5,27% budżetu — 176 304 997 (przekroczenie średniego rocznego kosztu dla rozpoznań onkologicznych o 511%).

Najniższy poziom kosztów (0,01% budżetu na rozpoznania onkologiczne), zaobserwowano:

nowotwór złośliwy łożyska (C58),

nowotwór złośliwy innych i nieokreślonych męskich narządów płciowych (C63),

rak in situ jamy ustnej, przełyku i żołądka (D00),

rak in situ innych i nieokreślonych części narządów trawiennych (D01),

rak in situ ucha środkowego i układu oddechowego (D02),

czerniak in situ (D03), rak in situ innych i nieokreślonych lokalizacji narządów płciowych (D07),

rak in situ innych i nieokreślonych umiejscowień (D09).

Rozpoznania o średniorocznych kosztach (suma kosztów dzielona przez liczbę lat dla danego rozpoznania) w badanym okresie poniżej 1 miliona złotych obejmują (tab. IV — tylko w wersji elektronicznej artykułu):

rak in situ ucha środkowego i układu oddechowego (D02) — 139 425,

czerniak in situ (D03) — 207 071,

rak in situ innych i nieokreślonych lokalizacji umiejscowień (D09) — 303 212,

rak in situ innych i nieokreślonych lokalizacji narządów płciowych (D07) — 324 771,

nowotwór złośliwy łożyska (C58) — 497 872,

rak in situ jamy ustnej, przełyku i żołądka (D00) — 508 022,

rak in situ innych i nieokreślonych części narządów trawiennych (D01) — 533 008,

nowotwór złośliwy innych i nieokreślonych lokalizacji męskich narządów płciowych (C63) — 551 443,

nowotwór złośliwy tchawicy (C33) — 793 056,

mięsak Kaposiego (C46) — 807 396,

nowotwór złośliwy innych i niedokładnie określonych części układu oddechowego i narządów klatki piersiowej (C39) — 950 803,

białaczka z komórek nieokreślonego rodzaju (C95) — 991 124.

Najwyższy przyrost kosztów miał miejsce w 2004 roku i wyniósł 76% względem roku poprzedniego, po czym dynamika sukcesywnie spadała do 9% w 2007 roku. W latach 2008 i 2009 miał miejsce kolejny znaczący wzrost kosztów, odpowiednio 37% i 38% względem poprzednich lat. W kolejnych latach przyrost kosztów ustabilizował się na poziomie do 10% (ryc. 5).

Rycina 4. Sumaryczna wartość wydatków płatnika publicznego w zł w latach 2002–2012

Rycina 5. Porównanie dynamiki zmian kosztów w odniesieniu do dynamiki zmian populacji

Wzrost kosztów z lat 2004, 2008 i 2009 nie wykazywał bezpośredniej zależności ze wzrostem liczby leczonych pacjentów, lecz z wprowadzeniem innowacyjnych i bardziej kosztownych metod leczenia.

Ekstrapolacja kosztów innowacji była możliwa przy przyjęciu założenia, że średni koszt pojedynczego świadczenia udzielonego chorym w leczeniu chorób nowotworowych jest zbliżony do średniego kosztu tego świadczenia w poprzednim okresie (wiersz w tabeli V odnoszący się do „Kosztu powiększonego o wzrost populacji” ukazuje przewidywane koszty w kolejnych latach z uwzględnieniem przyrostu populacji chorych). Koszty rzeczywiste jednak bardzo odbiegają od oczekiwanego poziomu. Różnica miedzy kosztami rzeczywistymi w poszczególnych latach i oczekiwanym poziomem kosztów z wiersza „Koszt powiększony o wzrost populacji” została ujęta w wierszu „Koszt innowacji” (koszt, który nie wynika z przyrostu populacji), tabela V, tabela VIII — wersja elektroniczna.

Tabela V. Przewidywanie kosztów wprowadzenia nowych technologii medycznych wartości w tysiącach złotych

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Koszt

1 150 105

1 342 950

2 358 984

2 867 010

3 208 285

3 484 487

4 768 090

6 602 976

7 163 882

7 862 885

Przyrost populacji

12%

30%

13%

9%

8%

10%

7%

7%

7%

Koszt powiększony o wzrost populacji

1 290 029

1 742 035

2 660 906

3 138 791

3 456 597

3 821 406

5 122 763

7 055 879

7 652 836

Koszt innowacji

52 920

616 949

206 103

69 494

27 889

946 684

1 480 213

108 003

210 048

Koszt innowacji jako procent kosztów z poprzedniego roku

5%

46%

9%

2%

1%

27%

31%

2%

3%

W tabeli V przedstawiono koszt innowacyjnego leczenia skorygowany o przyrost populacji10. Najwyższe koszty innowacji zostały poniesione w latach 2004, 2008 i 2009.

Tabela VI przedstawia koszty innowacji w latach 2004, 2008 i 2009 dla wszystkich rozpoznań oraz proporcję względem kosztów z roku poprzedzającego. Istnieje grupa rozpoznań, na którą w latach 2004, 2008 i 2009 poniesiono wyjątkowo wysokie koszty innowacji (tabela VI i VII — z podziałem na wysokość inwestycji w innowacyjne rozwiązania powyżej 50 milionów oraz powyżej 200 milionów na przestrzeni 3 lat).

Tabela VI. Rozpoznania, dla których koszty innowacji na przestrzeni 3 lat przekroczyły 50 milionów złotych

Tabela VII. Rozpoznania, dla których koszty innowacji na przestrzeni 3 lat przekroczyły 200 milionów złotych

Tabela VII przedstawia rozpoznania, dla których koszty innowacji na przestrzeni trzech rozpatrywanych okresów przekroczyły 200 mln zł. Są to rozpoznania o największej liczbie chorych.

Są również rozpoznania, które w czasie dużych nakładów na innowacje mają przyrost ujemny (tab. VIII — tylko w wersji elektronicznej artykułu). Przykładem może być:

nowotwór złośliwy o innym i o bliżej nieokreślonym umiejscowieniu w obrębie wargi, jamy ustnej i gardła (C14) — spadek o 97%,

nowotwór złośliwy kości i chrząstki stawowej kończyn (C40) — spadek o 19%,

rak in situ innych i nieokreślonych umiejscowień (D09) — spadek o 197% w 2004 roku,

mięsak Kaposiego (C46) — spadek o 25%,

nowotwór złośliwy łożyska (C58) — spadek o 17%,

rak in situ ucha środkowego i układu oddechowego (D02) — spadek o 27% w 2008 roku.

Tabela VIII. Koszty innowacji w latach 2004, 2008 i 2009

Pozytywną tendencją było zmniejszenie kosztów w rozpoznaniach bliżej nieokreślonych nowotworów, jak C14 i D09. Tabela VI przedstawia rozpoznania, które na przestrzeni lat 2004 i 2008–2009 były szczególnie objęte innowacjami. Warto zwrócić uwagę na fakt, że poziom dofinansowania innowacyjnych rozwiązań w poszczególnych latach jest bardzo podobny. Rozpoznania, dla których koszty innowacji na przestrzeni trzech rozpatrywanych okresów przekroczyły 200 ml zł, są jednocześnie rozpoznaniami o największej liczbie chorych (tab. VI i VII):

nowotwór złośliwy oskrzeli i płuca (C34) — średnioroczna liczba pacjentów to 50 340 osób,

nowotwór złośliwy sutka — populacja 129 513 osób,

nowotwór złośliwy gruczołu krokowego (C61) — 58 782 osób.

Omówienie

Świadczenia związane z leczeniem chorych na nowotwory są jednymi z ważniejszych działań w zakresie ochrony zdrowia. Ogromną rolę problemów medycznych związanych z nowotworami podkreśla przyjęty i realizowany Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych na lata 2006–2015. Analizując liczbę chorych z rozpoznaniami onkologicznymi (grupy ICD-10 „C”; „D”), których uwzględniono w sprawozdaniach w poszczególnych latach, obserwujemy wzrost o rocznej dynamice około 8% (wyjątkiem jest rok 2004, w którym dynamika osiąga +30% oraz 2008 rok z wartością +10%). Wspomniane wartości mogą mieć jednak związek ze zmianą organizacyjną udzielania świadczeń oraz z systemami rozliczeniowymi, jakie funkcjonowały w tych latach (rok 2004 — „wprowadzenie” NFZ, rok 2008 — wprowadzenie systemu JGP). Spośród wszystkich rozpoznań około 35 wydaje się być istotnym problemem społecznym, ponieważ w przypadku wspomnianych rozpoznań średnioroczna liczba chorych przekroczyła 2000 osób. Grupą największą o liczbie chorych powyżej 150 000 są nowotwory złośliwe sutka (przy założeniu, że nadrozpoznawalność ma wartość identyczną z ogólną, można oszacować, że populacja chorych faktycznie leczonych wynosi około 80 000 osób, co wprost przekłada się na wartość środków finansowych wydatkowanych przez płatnika). Następnymi w kolejności rozpoznaniami są: „C44 — Inne nowotwory złośliwe skóry” oraz „C61 — nowotwory złośliwe gruczołu krokowego”. W przypadku tych rozpoznań populacja potencjalnych pacjentów zbliża się do 100 000 osób („C44” — 111 tys. osób w 2011 roku, „C61” — 82 000 osób w 2011 roku). Analiza wykazała ponadto grupę rozpoznań, w których liczba chorych na przestrzeni 11 lat jest niewielka i wynosi średnio w ciągu roku poniżej 2 000. Najniższe wskaźniki średniej wykazują rozpoznania „D02 — rak in situ ucha środkowego i układu oddechowego” oraz „D09 — rak in situ innych i nieokreślonych umiejscowień” (średnia liczba chorych rocznie poniżej 50 osób). W grupie rozpoznań „C” najniższą wartość (około 100 osób średnio w ciągu roku) wykazano dla rozpoznań „C33 — nowotwór złośliwy tchawicy”.

Wartość środków, jakie płatnik publiczny przeznacza na leczenie chorych z rozpoznaniami „C” oraz „D” rośnie corocznie od 2002 roku i w 2011 roku osiągnęła około 8 miliardów złotych. Najwyższa dodatnia dynamika wystąpiła w 2004 roku (około +75%) oraz w 2008 roku (około +37%). Średnio w badanym okresie (lata 2002–2011) wzrost nakładów na leczenie chorych na nowotwory wyniósł +25% przy porównywaniu kolejnych lat. W porównaniu do stanu wyjściowego (2002 roku) wzrost wyniósł 683% (wartość 1,15 miliarda w 2002 roku i 7,86 miliarda złotych w 2011 roku). Przyrost nakładów był w badanym okresie większy od przyrostu populacji leczonych chorych, a większe różnice wystąpiły w latach ze zmianami organizacyjnymi (2004 rok oraz lata 2008/2009, gdzie dynamika zwiększania środków finansowych wynosiła DŚF2004=+76%; DŚF2008=+37%; DŚF2009=+38%, natomiast dynamika wzrostu liczby leczonych chorych wyniosła DLP2004=+30%; DLP2008=+10%; DLP2009=+7%). Dynamiczny wzrost nakładów przełożył się na finansowanie nowych leków. Obliczony koszt innowacyjnych leków w badanym okresie wynosił średnio około 14% i był najwyższy w latach zmian organizacyjnych (2004 rok = 46%; 2008 rok = 27%; 2009 rok = 31%), przy najwyższym koszcie innowacji dla rozpoznań „C50”, „C34” oraz „C18”. W grupie około 20 rozpoznań koszt innowacji w latach 2002–2011 był najwyższy. W obliczonym koszcie innowacji występują również wartości ujemne dla rozpoznań „C58 nowotwór złośliwy łożyska” oraz „C55 nowotwór złośliwy nieokreślonej części macicy”, co było związane z leczeniem mniejszej liczby chorych w kolejnych latach. Pozytywną tendencją jest zmniejszanie kosztów w rozpoznaniach „nieokreślone” (np. „C14” oraz „D09”), co świadczy o coraz dokładniejszej i precyzyjniejszej diagnostyce.

Z informacji zawartych w sprawozdaniach i danych użytych w analizie wynika korelacja między wartościami określonymi dla „liczba populacji”, „wartość nakładów” i „liczba świadczeń”. Wskaźnik korelacji liniowej r-Pearsona przyjmuje wartość bardzo silną dodatnią i dla poszczególnych grup danych wynosi:

liczba populacji

wartość nakładów

0,876 031

wartość nakładów

liczba świadczeń

0,883 018

liczba świadczeń

liczba populacji

0,920 180

Występuje dodatnia dynamika przyrostu średniego kosztu świadczenia względem przyrostu liczby udzielonych świadczeń (rok/rok). Wyjątkowymi latami (dynamika wzrostu średniego kosztu świadczenia mniejsza od dynamiki wzrostu liczby świadczeń) są lata 2006 oraz 2010 — wartości wynoszą odpowiednio DL2006= „–9” ; DK2006= „+37” oraz DL2010= „+5” ; DK2006= „+3”.

Wnioski

Przeprowadzone analizy wykazały, że spośród ponad 100 grup rozpoznań nowotworów istnieje około 35, które są istotne z punktu widzenia epidemiologii społecznej. Świadczy to, że Narodowy Program Zwalczania Nowotworów właśnie te choroby powinien traktować priorytetowo i dla nich powinna być opracowana szczegółowa strategia postępowania.

Istnieje około 20 grup rozpoznań, w których obliczony koszt innowacji przekroczył na przestrzeni trzech lat 50 milionów złotych (nowotwory, w leczeniu których wprowadzono nowe leki). Istnieje duża i utrzymująca się w badanym okresie rozbieżność (około 50%) między wykazywanymi rozpoznaniami i rozpoznaniami potwierdzonymi lub chorymi leczonymi, co wymaga przeprowadzenia odrębnych i bardziej szczegółowych analiz.

Dr n. o zdrowiu Andrzej Śliwczyński

Departament Gospodarki Lekami

Centrala NFZ

ul. Grójecka 186, 02–390 Warszawa

e-mail: Andrzej.Sliwczynski@nfz.gov.pl

Otrzymano: 15 stycznia 2013 r.

Przyjęto do druku: 26 czerwca 2013 r.

Piśmiennictwo

  1. Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o ustanowieniu programu wieloletniego „Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych” (DZ. U. z 2005 r. Nr 143, poz. 1200).

  2. http://www.kodekswalkizrakiem.pl/content/view/56/113/.

  3. Ustawa z dnia 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.).

  4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11.01.2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 05, poz. 29, z późn. zm.).

  5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 02.03.2010r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego (Dz. U. z 2010 r. Nr 30, poz. 157, z późn. zm.).

  6. Zarządzenie nr 101/2007/DGL 05.11.2007r. zmieniające zarządzenie w sprawie przyjęcia „Szczegółowych materiałów informacyjnych o przedmiocie postępowania w sprawie zawarcia umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej oraz o realizacji i finansowaniu umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju: leczenie szpitalne”.

  7. Zarządzenie nr 65/2009/DGL Prezesa NFZ z dnia 19.06.2008 r. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju leczenie szpitalne w zakresie terapeutyczne programy zdrowotne.

  8. Porta M. dictionary of epidemiology. Oxford: Oxford University Press, 2008.


W dniach 9–10 maja 2014 r. w Jastrzębiej Górze odbędą się

VII Pomorskie Spotkanie Uro-Onkologiczne

„Rak pęcherza moczowego — stagnacja czy postęp?”

Komitet Organizacyjny:

Przewodnicząca: dr med. Elżbieta Senkus-Konefka

dr med. Krzysztof Szkarłat

mgr Agnieszka Pliszka

mgr Joanna Sak

mgr Jadwiga Węsierska

Miejsce:

Hotel „ASTOR” w Jastrzębiej Górze

Informacje i rejestracja:

www.uro-onko.pl



1 Oddział Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Narodowy Fundusz Zdrowia

2 Zakład Medycyny Społecznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

3 Narodowy Fundusz Zdrowia

4 Asseco

5 Ośrodek Analiz Uniwersyteckich

6 Uczelnia Łazarskiego w Warszawie

7 Narodowy Fundusz Zdrowia

8 Narodowy Fundusz Zdrowia

9 Centrum Onkologii — Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie

10 Analiza nie uwzględnienia zmiany wartości pieniądza w czasie

Regulations

Important: This website uses cookies. More >>

The cookies allow us to identify your computer and find out details about your last visit. They remembering whether you've visited the site before, so that you remain logged in - or to help us work out how many new website visitors we get each month. Most internet browsers accept cookies automatically, but you can change the settings of your browser to erase cookies or prevent automatic acceptance if you prefer.

Wydawcą serwisu jest VM Media Group sp. z o.o., ul. Świętokrzyska 73, 80–180 Gdańsk

tel.:+48 58 320 94 94, faks:+48 58 320 94 60, e-mail: viamedica@viamedica.pl