Retrospektywna analiza wybranych aspektów działalności publicznej służby krwi jako punkt wyjścia do oceny stanu polskiego krwiodawstwa. Część 3: Donacje krwi i jej składników w latach 1997–2017

Streszczenie

Wstęp: Krwiodawstwo to przede wszystkim działanie, którego celem jest pozyskiwanie krwi od osób zdrowych na rzecz osób wymagających transfuzji (np. podczas operacji, przy nagłej utracie krwi, pacjentów onkologicznych i hematologicznych itp.) lub w celu wytworzenia produktów krwiopochodnych. Wskaźnikiem ogólnej dostępności krwi w danym kraju jest wskaźnik donacji krwi pełnej (KP) na 1000 osób. Uważa się, że wartość minimum 30 donacji KP/1000 mieszkańców zapewnia wystarczające zabezpieczenie podmiotów leczniczych, natomiast spadek liczby dawców poniżej 10/1000 mieszkańców będzie skutkował niedostateczną podażą krwi. Przyjmuje się, że kraj europejski osiąga podstawowy poziom samowystarczalności w zakresie zaopatrzenia w krew, jeśli około 2,5% populacji regularnie oddaje krew. Polska od wielu lat jest krajem samowystarczalnym, jednak coraz częściej stawiane są tezy o możliwości zaburzenia samowystarczalności głównie z powodu postępujących zmian demograficznych, w tym wzrostu odsetka ludzi starszych w populacji. Przyczynia się to również do wzrostu ogólnego odsetka ludzi chorych. W ostatnich latach w Polsce osiągnięto pewien pułap pobieranych donacji (ok. 1,2 milionów rocznie), którego zwiększenie będzie trudne bez zmiany podejścia do zachęcania dawców do oddawania krwi.

Materiały i metody: Analizy prowadzono w oparciu o istniejące zbiory danych — sprawozdania z działalności Regionalnych Centrów Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa (RCKiK) przesyłane co roku do Instytutu Hematologii i Transfuzjologii (IHiT). Badaniom poddano 21 RCKiK. Wszystkie analizy prowadzono w odniesieniu do obszaru referencyjnego, za który przyjęto obszar Polski. W celu przygotowania danych i wykonania analizy materiału statystycznego wykorzystano: narzędzia pakietu biurowego Microsoft Office (Access oraz Excel), oprogramowanie Microsoft Power Business Intelligence (Power BI) oraz oprogramowanie STATISTICA wersję 13.3 (TIBCO Software Inc.).

Wyniki: W latach 1997–2017 pobrano łącznie ponad 20,5 miliona jednostek KP (głównie od dawców honorowych — ponad 99,7%). Najwięcej donacji honorowych pobrano w RCKiK w Warszawie i w RCKiK w Katowicach (odpowiednio 2,05 mln i 2,02 mln), natomiast najmniej w RCKiK w Słupsku i RCKiK w Radomiu – odpowiednio 0,43 miliona i 0,39 miliona. Pobierano również składniki krwi metodą aferezy: koncentrat krwinek płytkowych (KKP.Af). — łącznie 522,4 tysięcy donacji, osocze metodą plazmaferezy automatycznej — łącznie ponad 1,9 mln donacji, osocze metodą plazmaferezy manualnej — łącznie ponad 55,4 tysięcy donacji, koncentrat granulocytarny — 1,5 tys. donacji oraz koncentrat krwinek czerwonych z aferezy (KKCz-Af) — nieco ponad 2,2 tysiąca donacji (w latach 2005–2017). W całym analizowanym okresie wartość wskaźnika liczby donacji przypadających na jednego dawcę utrzymywała się w przedziale 1,69–2,08, natomiast w ciągu ostatnich 6 lat — na poziomie około 2. W poszczególnych RCKiK, łącznie w latach 1997–2017, wartość wskaźnika utrzymywała się na poziomie 1,74–2,16.

Wnioski: Wyniki analizy liczby donacji pobranych od dawców przedstawione w niniejszej pracy wskazują na to, że w całym analizowanym okresie, we wszystkich RCKiK, najczęściej pobierano krew pełną, natomiast najrzadziej koncentrat krwinek czerwonych metodą aferezy oraz koncentrat granulocytarny. Liczba donacji krwi pełnej w poszczególnych RCKiK była zróżnicowana — najwięcej donacji zanotowano w Warszawie i Katowicach, natomiast najmniej w Słupsku i Radomiu, co jest z pewnością podyktowane głównie różnicą w liczbie ludności zamieszkującej teren działalności każdego z tych RCKiK, a tym samym liczbą potencjalnie dostępnych dawców.