Retrospektywna analiza wybranych aspektów działalności publicznej służby krwi jako punkt wyjścia do oceny stanu polskiego krwiodawstwa. Część 2: Charakterystyka struktury demograficznej zbiorowości dawców, którzy w latach 1997–2017 oddali krew lub jej składniki do celów klinicznych

Streszczenie

Wstęp: Zmiany demograficzne w Polsce, głównie starzenie się społeczeństwa, a także stan
zdrowotny ludności mają bezpośrednie przełożenie na liczbę dawców i donacji, a tym samym
na możliwość zabezpieczenia potrzeb lecznictwa w krew i jej składniki.
W kontekście sytuacji zdrowotnej, największe znaczenie ma występowanie chorób prowadzących
do dyskwalifikacji krwiodawców. W ostatnich latach zaobserwowano wśród dawców
rosnący odsetek tymczasowych dyskwalifikacji związanych m.in. z różnego rodzaju alergiami,
chorobami cywilizacyjnymi, stosowaniem leków itp. oraz częstymi podróżami do krajów, gdzie
potwierdzono występowanie nowych czynników zakaźnych, które mogą być przenoszone wraz
z przetaczaną krwią i jej składnikami oraz stanowić zagrożenie epidemiologiczne.
Rygorystyczna kwalifikacja dawców jest pierwszym i niezwykle ważnym krokiem zmierzającym
do otrzymania bezpiecznej krwi i jej składników, a tym samym zapewnienia bezpieczeństwa
biorcy.
Struktura populacji oddającej krew i jej składniki nie jest jednorodna na obszarze Polski, ponadto
ulegała zmianie w badanym okresie. Istnieje zatem potrzeba wnikliwej analizy dynamiki
zmian liczby i struktury dawców oraz ustalenia kierunku i intensywności zjawiska zarówno
w ujęciu przestrzennym, jak i czasowym. Niezwykle ważne jest również podjęcie próby zidentyfikowania
przyczyn zachodzących zmian.
Celem niniejszej pracy jest charakterystyka struktury demograficznej dawców, którzy zostali
zakwalifikowani do donacji i oddali krew/składniki krwi do celów klinicznych w latach
1997–2017.

Materiał i metody: W latach 1997–2017 liczba dawców, którzy oddali krew lub jej składniki
do celów klinicznych, wyniosła prawie 11 mln, natomiast dawców płatnych jedynie 31 tys.

Większość analiz wykonano na podstawie danych za okres 2005–2017 ze względu na ograniczoną
dostępność danych za okres 1997–2004.
Łącznie w latach 2005–2017 donację pobrano od ponad 87% osób, które zgłosiły się do RCKiK
w celu oddania krwi. Obserwowano kilkuprocentowe różnice pomiędzy poszczególnymi latami
— od około 85% do 94%. Donacje pobierano głównie od dawców honorowych (99,8%).
Najwięcej dawców zostało zakwalifikowanych do donacji w 2005 roku (94,1%), natomiast
najmniej w 2015 roku (84,2%).
Spośród kobiet, które zgłosiły się do oddania krwi, 22% nie zostało zakwalifikowanych do
donacji; w przypadku mężczyzn jedynie 9,2%. Taka tendencja utrzymywała się w każdym roku
analizowanego okresu.

Wyniki: Wyniki analiz wskazują, że doszło do odwrócenia trendów wśród dawców w poszczególnych
grupach wiekowych — obecnie najliczniejszą grupą są dawcy w środkowej grupie
wiekowej 25–44 lat, a kilka lat temu byli to dawcy najmłodsi.
Od wielu lat są podejmowane działania zmierzające do propagowania idei honorowego krwiodawstwa
w Polsce.
Wyniki analizy wskazują na znaczne różnice w liczbie krwiodawców zgłaszających się do
poszczególnych RCKiK niezależnie od ogólnopolskich akcji promujących honorowe krwiodawstwo.
Największą rolę nadal zdaje się odgrywać regionalna polityka pozyskania i utrzymania
dawców.

Wnioski: Zmniejszenie liczby ludności w wieku produkcyjnym to problem, w obliczu którego
prędzej czy później stanie większość krajów świata, w tym również Polska.
Niezbędna jest szczegółowa analiza struktury społeczeństwa zamieszkującego obszar działalności
każdego RCKiK, z uwzględnieniem uwarunkowań mikroekonomicznych oraz demograficznych
dla danego regionu, ale także makroekonomicznych i demograficznych dla całego kraju
i/lub regionów sąsiadujących. Umożliwi to podjęcie decyzji o dalszej strategii marketingowej.
Wyniki takiego badania mogą być nieocenionym źródłem informacji i podstawą efektywnego
zarządzania zmianą w obszarze obsługi dawców oraz cennym narzędziem efektywnego planowania
strategii marketingu społecznego kierowanego do obecnych i potencjalnych dawców
krwi.