WYBRANE PROBLEMY KLINICZNE
Marta Dudzińska1,, Monika Neć2,, Agnieszka Zwolak1, 3, Maria Kurowska2, Joanna Malicka2, Ewa Kiszczak-Bochyńska1, Agata Smoleń4, Jadwiga Daniluk1, 3, Jerzy S. Tarach2
1Katedra Interny z Zakładem Pielęgniarstwa Internistycznego, Uniwersytet Medyczny, Lublin
2Klinika Endokrynologii, Uniwersytet Medyczny, Lublin
3Katedra Zdrowia, Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża Jana Pawła II, Biała Podlaska
4Katedra i Zakład Epidemiologii, Uniwersytet Medyczny, Lublin
Informacja dotycząca leczenia w relacji lekarz-pacjent
Information regarding treatment in physician-patient relationship
STRESZCZENIE
Wstęp. Informacja dotycząca ordynowanego leczenia, w szczególności dotycząca działań niepożądanych leków, jest ważnym elementem właściwej relacji lekarz-pacjent.
Cel pracy. Analiza opinii pacjentów o otrzymywanych informacjach o celu, działaniu i możliwych skutkach niepożądanych proponowanego leczenia oraz tego, jakich informacji pacjent oczekuje od lekarza.
Materiał i metody. Badaniem objęto 120 osób (78 K i 42 M) w wieku od 19 do 87 lat (średnio 43,9 ± 17,2). Zastosowano metodę autorskiego kwestionariusza ankiety. Wyniki poddano analizie statystycznej.
Wyniki. W trakcie wizyty w gabinecie 78,3% badanych zawsze lub często otrzymywało od lekarza informacje o celu zaleconego leczenia, 93,3% o sposobie dawkowania leków; 25% badanych zawsze lub często jest uprzedzanych o działaniach niepożądanych leków, a kolejne 24,2% nie otrzymywało takiej informacji nigdy; 59,2% badanych chciałoby otrzymywać informacje o efektach ubocznych terapii, 47,5% pacjentów oczekuje także informacji o działaniu leków, w tej grupie przeważają pacjenci młodsi.
Wnioski. Informacja dotycząca możliwych zdarzeń niepożądanych zalecanego leczenia przekazywana jest podczas wizyty lekarskiej zbyt rzadko. Fakt ten powinien skłonić lekarzy do zwrócenia większej uwagi na ten aspekt procesu terapeutycznego. Pacjenci, szczególnie w młodszych grupach wiekowych, oczekują jasno sprecyzowanych informacji o leczeniu, szczególnie o działaniu leku, w tym niepożądanym. Spełnienie tych oczekiwań będzie nie tylko realizacją praw pacjenta, ale także pozwoli lekarzowi uniknąć informacyjnego błędu medycznego.
Forum Medycyny Rodzinnej 2015, tom 9, nr 3, 209–211
Słowa kluczowe: informacja, działania niepożądane, farmakoterapia, relacja lekarz-pacjent
ABSTRACT
Introduction. Information connected with treatment, especially concerning potential side effects of medication, is an important part of physician-patient relationship.
Aim of the study. Evaluate patients opinions in area of information concerning medication obtained from physician.
Material and methods. The study included 120 subjects (78 women and 42 men) at age between 19 and 87 years old. A method of proprietary questionnaire was used.
Results. 78.3% of patients always or often are informed by physician about the aim of advised treatment, 93.3% are given information about the way of administration of medications. 25% studied persons always or often were aware of the potential adverse effects connected with treatment, 24.2% are never informed about this risk; 59.2% of patients would like to be informed about side effects of drugs, 47.5% of studied persons expect information on how medication works, this kind of knowledge is especially sought by younger patients.
Conclusions. Physicians have informed the patients about adverse effects connected with treatment too seldom. This should encourage doctors to put more attention to this part of therapeutic process. Patients, especially younger ones, expect clear information about the treatment, particularly regarding the way a drug works and its potential side effects. Fulfillment of this expectations will result in respecting patient’s rights as well as will help avoid medical errors.
Forum Medycyny Rodzinnej 2015, vol 9, no 3, 209–211
Key words: information, side effects, pharmacotherapy, physician-patient relationship
WSTĘP
Informacja dotycząca ordynowanego leczenia jest ważnym elementem właściwej relacji lekarz-pacjent. Szczególnie istotna jest wiedza o działaniach niepożądanych zalecanych leków oraz możliwości przeciwdziałania im. Pominięcie tych informacji może skutkować zwiększonym ryzykiem powikłań oraz być przyczyną informacyjnego błędu medycznego, wynikającego z niedopełnienia obowiązków, jakie na lekarza nakładają przepisy prawa [1, 2].
CEL PRACY
Celem pracy jest analiza opinii pacjentów w zakresie następujących zagadnień:
— Czy przy rozpoczynaniu leczenia pacjent jest informowany o celu, działaniu i możliwych skutkach niepożądanych proponowanego leczenia?
— Jakich informacji oczekuje pacjent od lekarza w związku z zalecanym leczeniem?
MATERIAŁ I METODY
Badaniem objęto 120 osób, hospitalizowanych w Klinice Endokrynologii lub leczonych w poradniach Polikliniki Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego nr 4 w Lublinie. W badaniu zastosowano metodę autorskiego kwestionariusza ankiety audytoryjnej. Charakterystykę badanej populacji przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1 |
|
Charakterystyka badanej populacji |
|
Zmienna |
|
Liczba pacjentów |
120 |
Wiek1 (lata) |
43,9 ± 17,2 (19–87) |
Płeć kobiety mężczyźni |
n = 78 (65%) n = 42 (35%) |
Miejsce zamieszkania wieś miasto < 100 000 miasto > 100 000 |
30,8% (n = 37) 26,7% (n = 32) 42,5% (n = 51) |
Wykształcenie podstawowe zawodowe średnie wyższe |
6,6% (n = 8) 14,2% (n = 17) 36,7% (n = 44) 42,5% (n = 51) |
Grupy wiekowe ≤ 30 lat 31–40 lat 41–50 lat 51–60 lat > 60 lat |
32,5% (n = 39) 15,8% (n = 19) 15,8% (n = 19) 17,5% (n = 21) 18,4% (n = 22) |
1Średnia arytmetyczna ± SD (zakres minimum i maksimum)
Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej (Statistica V. 10.0, StatSoft, Polska). Do wykrycia różnic lub zależności zastosowano test niezależności χ2, przyjęto 5-procentowy błąd wnioskowania.
WYNIKI
Ankietowanych zapytano, czy podczas rutynowych wizyt lekarskich otrzymują informację o przeznaczeniu, sposobie dawkowania, działaniu oraz potencjalnych skutkach niepożądanych zalecanego leczenia. Wyniki przedstawiono na rycinach 1 i 2. Nie stwierdzono istotnych różnic pomiędzy zmiennymi demograficznymi w zakresie powyższych wskazań.
Rycina 1. Deklaracje pacjentów dotyczące uzyskiwania informacji związanej z leczeniem
Rycina 2. W przypadku jakich leków był/a Pan/i informowana o możliwych skutkach ubocznych?1
1Wartości nie sumują się do 100% z uwagi na możliwość zaznaczenia więcej niż jednej odpowiedzi
Oczekiwania pacjentów w zakresie informacji związanych z zaleconym leczeniem przedstawiono na rycinie 2. Informację o działaniu leku istotnie częściej chcieliby słyszeć pacjenci relatywnie młodsi (rozkład odpowiedzi w poszczególnych przedziałach wiekowych: ≤ 30 lat — 59%, 31–40 lat — 57,9%, 41–50 lat — 57,9%, 51–60 lat —38,1%, > 60. roku życia —18,2%; p = 0,01). W zakresie pozostałych wskazań nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic pomiędzy pacjentami w zależności od zmiennych demograficznych.
Rycina 3. Jakie informacje dotyczące zalecanego leczenia chciałby Pan/i otrzymywać od lekarza podczas wizyty?1
1Wartości nie sumują się do 100% z uwagi na możliwość zaznaczenia więcej niż jednej odpowiedzi
DYSKUSJA
Przekazywanie informacji o proponowanych metodach leczniczych oraz dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania jest realizacją obowiązku lekarza, wynikającego z ustawy o zawodzie lekarza [2]. Na podstawie niniejszego badania stwierdzono, iż przekazywanie niniejszej informacji pacjentom ma miejsce zbyt rzadko, szczególnie w zakresie najczęstszych działań niepożądanych związanych z leczeniem. Blisko połowa respondentów nie była nigdy informowana o skutkach ubocznych leków lub też takie dane słyszała rzadko. Zbliżone wyniki uzyskali także inni badacze [3].
Z biegiem lat rośnie znaczenie problematyki związanej z informowaniem pacjenta o procesie diagnostyczno-terapeutycznym, co pozwala pacjentowi dokonać oceny relacji korzyści do ryzyka oraz w udzieleniu świadomej zgody na leczenie lub jej odmowy.
Do częstych błędów należy także brak odpowiedniej informacji ostrzegającej o możliwości interakcji zażywanych przez pacjenta leków z innymi preparatami lub pokarmami [1]. Szczególne znaczenie ma informowanie pacjentów o niekorzystnym wpływie leków na zdolność prowadzenia pojazdów czy pracę na wysokościach [4]. Nieprzekazanie tej informacji przez lekarza lub brak odnotowania faktu jej udzielenia w historii choroby pacjenta w przypadku zdarzenia niepożądanego może pociągnąć za sobą konsekwencje prawne.
Przedstawione opracowanie ma charakter pilotażowy i ma na celu zwrócenie uwagi czytelnika na problem przekazywania pacjentom informacji dotyczących zalecanych leków. Właściwa realizacja tych oczekiwań przyczyni się do zwiększenia poczucia bezpieczeństwa zarówno u pacjenta, jak i u lekarza.
WNIOSKI
Informacja dotycząca możliwych zdarzeń niepożądanych zalecanego leczenia przekazywana jest podczas wizyty lekarskiej zbyt rzadko. Fakt ten powinien skłonić lekarzy do zwrócenia większej uwagi na ten aspekt procesu terapeutycznego.
Pacjenci, szczególnie w młodszych grupach wiekowych, oczekują jasno sprecyzowanych informacji o leczeniu, szczególnie o działaniu leku, w tym niepożądanym. Spełnienie tych oczekiwań będzie nie tylko realizacją praw pacjenta, ale także pozwoli lekarzowi uniknąć informacyjnego błędu medycznego.
Adres do korespondencji:
dr n. med. Marta Dudzińska
Katedra Interny z Zakładem Pielęgniarstwa Internistycznego
Uniwersytet Medyczny w Lublinie
ul. Jaczewskiego 8, 20–954 Lublin
tel.: (081) 742 58 25
e-mail: m.dudzinska1@o2.pl
PIŚMIENNICTWO
Drobnik J., Trnka J., Susło R. i wsp. Nowa kategoria błędu medycznego — błąd informacyjny. Fam. Med. Prim. Care Rev. 2009; 11: 593–594.
Ustawa z dnia 05.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Dz. U. z 2008 r., Nr 136, poz. 857 z późn. zm.
Plichta D., Doryńska A., Śpiewak R. Wzorce konsumpcji leków oraz występowanie polekowych działań niepożądanych wśród studentów kierunku zdrowie publiczne. Pol. Merkuriusz Lek. 2012; 32: 232–237.
Drobnik J., Susło R., Trnka J. i wsp. Znaczenie prawidłowego udzielania pacjentom informacji o lekach w kontekście zagrożeń w ruchu drogowym i miejscu pracy. Fam. Med. Prim. Care Rev. 2011; 13: 302–304.
