WYBRANE PROBLEMY KLINICZNE
Dorota Pilch1, Jacek Rudnicki2, Krzysztof Safranow3
1Zakład Pielęgniarstwa, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Szczecin
2Zakład Nauk Humanistycznych, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Szczecin
3Zakład Biochemii, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Szczecin
Wpływ modułu porodowego na triadę: matka–ojciec–dziecko
The influence of the delivery module on the mother–father–newborn triad
STRESZCZENIE
Wstęp. Umożliwienie matce wczesnego kontaktu z dzieckiem oraz ojcom możliwości włączania się w opiekę nad noworodkiem i partnerką należy do ważnych aspektów opieki położniczej rzutujących na tworzenie się więzi w triadzie.
Cel pracy. Ocena wpływu modułu porodowego na zachowania w triadzie.
Materiał i metody. W badaniu udział wzięły położnice wraz dziećmi (n = 200) urodzonymi naturalnie (n = 92) oraz przez cięcie cesarskie (n = 108). Zastosowano kwestionariusz oceniający zachowania w triadzie.
Analizę wyników przeprowadzono testem U Manna-Whitneya i Fishera. Za istotne przyjęto prawdopodobieństwo p ≤ 0,05.
Wyniki. Zaobserwowano znamienne różnice między karmieniem piersią (p = 0,0001), sposobem mówienia do dziecka (p = 0,04), a modułem porodowym. W pozostałych z ocenianych parametrów nie zaobserwowano różnic (p > 0,05).
Wnioski. Kobiety rodzące cięciem cesarskim częściej nie miały z dzieckiem bezpośredniego kontaktu po porodzie, wpływając na jakość postawy i utrudniając tworzenie więzi w diadzie.
Forum Medycyny Rodzinnej 2015, tom 9, nr 2, 161–163
Słowa kluczowe: triada matka–ojciec–dziecko, moduł porodowy
ABSTRACT
Introduction. Enabling a mother to have early contact with her baby regardless of a delivery module, and giving a father the opportunity to take care of baby and partner are important aspects of obstetric care, having effects on bonding.
Aim of the study. Assess the influence of the delivery module on the interactions within the mother-father-newborn triad.
Material and methods. Subjects were women (n = 200) and their babies born naturally (n = 92) and via c-section (n = 108). A research instrument was a questionnaire evaluating interactions within a triad. The analysis of the results was conducted using the Mann-Whitney U test and the Fisher test. The difference was regarded as statistically insignificant for p ≤ 0.05.
Results. There were statistically significant differences in breastfeeding (p = 0.0001) and the way of talking to children (p = 0.04) depending on the delivery module. There were no statistically significant differences in other parameters (p > 0.05).
Conclusions. Women after c-section had direct contact with their babies after delivery considerably less frequently, which had an impact on their attitudes and hindered the formation of dyadic bonds.
Forum Medycyny Rodzinnej 2015, vol 9, no 2, 161–163
Key words: mother–father–newborn triad, delivery module
WSTĘP
Umożliwienie matce wczesnego kontaktu z dzieckiem oraz ojcom możliwości włączania się w opiekę nad noworodkiem i partnerką należy do ważnych aspektów opieki położniczej, rzutujących na tworzenie więzi w diadzie i triadzie (matka–ojciec–noworodek) [1–4] oraz wzmacnia rozwijającą się laktację [5, 6]. Więź wpływa na rozwój dziecka poprzez stymulację układu nerwowego, regulację emocji i zachowania, stanowi bazę do rozwoju dalszych faz dzieciństwa, dojrzewania [7].
CEL PRACY
Celem badań była ocena wpływu modułu porodowego na zachowania w triadzie: matki, ojca, noworodka.
MATERIAŁ I METODY
W badaniu uczestniczyły kobiety i ich dzieci (n = 200), rodzące naturalnie (n = 92) i przez cięcie cesarskie (n = 108).
Uzyskano pozytywną opinię Komisji Bioetycznej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego do przeprowadzenia badania. Kwestionariusz ankiety zawierał dane demograficzne, informacje o pierwszym kontakcie z noworodkiem, obecności partnera przy porodzie. Oceniano postawę matki wobec karmienia piersią i podczas opieki nad dzieckiem wraz z zaangażowaniem ojca, w obserwacji uczestniczącej, w 2.–3. dobie połogu.
Analizę danych przeprowadzono testem U Manna-Whitneya i Fishera. Poziom istotności testu (p) ustalono jako p ≤ 0,05.
WYNIKI
Wiek matek oscylował między 17 a 41 lat. Kobiety w większości pozostawały w związkach, jedynie 3,5% było samotnych. Samoocena relacji w związkach wskazała, że 26% rodzin miało problemy z komunikacją partnerską. Mężczyźni towarzyszyli partnerkom przy porodzie w 35% przypadków. Wykształcenie wyższe posiadało 45% badanych, średnie 33,5%, pozostałe zawodowe.
Większość badanych zamieszkiwała miasto (80%), nieliczni na wsi (4,5%). Samoocena warunków mieszkaniowych i statusu ekonomicznego badanych była zbieżna i na bardzo dobry poziom wskazało 21% i 19% ogółu. Dobrą sytuację mieszkaniową i ekonomiczną w samoocenie podało 57,5% i 56,5%, a niezadowalającą 1,5% i 2,5% kobiet.
Bardzo dobrą pracę posiadało 17,5%, dobrą 51,5% badanych, a zadowalającą 26,5%. Niezadowolonych ze swojej pracy było 4,5% kobiet.
W edukacji przedporodowej uczestniczyło 35% ankietowanych. Kontakt z dzieckiem po porodzie dłuższy niż dwie minuty miało 35% badanych. Karmienie piersią podjęło 81,5% matek.
Zaobserwowano istotną statystycznie różnicę między obecnością partnera a modułem porodowym (p = 0,00005). Partnerzy kobiet rodzących przez cięcie cesarskie częściej byli nieobecni przy narodzinach (tab. 1).
Tabela 1 |
||||
Zależności między obecnością partnera przy porodzie a modułem porodowym (test Fishera) |
||||
Moduł porodowy |
p |
|||
Fizjologiczny n = 92 |
Cięcie cesarskie n = 108 |
|||
Obecność partnera |
Brak partnera |
Obecność partnera |
Brak partnera |
|
50% |
50% |
22,2% |
77,8% |
0,00005 |
Nie zaobserwowano znamiennych różnic w zachowaniu noworodków obu modułów porodowych (p > 0,05) (tab. 2).
Tabela 2 |
||||
Zachowanie dzieci a moduł porodowy (test Fishera) |
||||
Moduł porodowy |
p |
|||
Fizjologiczny n = 92 |
Cięcie cesarskie n = 108 |
|||
Dzieci |
Dzieci |
|||
Spokojne |
Niespokojne |
Spokojne |
Niespokojne |
|
88,04% |
11,96% |
87,04% |
12,96% |
1,0 |
Zachowanie matki w okresie połogu oceniano na poziomie słabym, średnim i optymalnym. Na ocenę składał się sposób mówienia do dziecka, dotykania, zainteresowanie nim i reagowanie na potrzeby. Kobiety uzyskiwały wsparcie nieprofesjonalne od partnerów angażujących się w opiekę w szpitalu. Oceniane parametry nie różniły się między modułami porodowymi (p > 0,05) (tab. 3).
Tabela 3 |
||||
Zależności między zachowaniem matek, ojców, noworodków a modułem porodowym |
||||
Parametr |
Moduł porodowy |
n = 200 |
p |
|
Zachowanie matki |
Fizjologiczny n = 92 |
Cięcie cesarskie n = 108 |
||
Słabe |
0 |
0,93% |
0,5% |
0,40 |
Dobre |
72,83% |
65,74% |
69% |
|
Optymalne |
27,17% |
33,33% |
30,5% |
|
Zachowanie ojca |
n=89 |
n =104 |
n = 193 |
|
Uczestniczący |
68,54% |
61,54% |
64,76% |
0,37 |
Bierny |
31,46% |
38,46% |
35,23% |
|
Zachowanie dziecka |
n = 92 |
n = 108 |
n = 200 |
|
Niespokojne |
11,96% |
12,96% |
12,5% |
1,0 |
Spokojne |
88,04% |
87,04% |
87,5% |
|
Postawy matek, zaangażowanie w karmienie dziecka, zainteresowanie nim, sposób mówienia i dotykania przedstawia tabela 4. Analizując dane połączono wyniki słabe ze średnimi, ponieważ wyniki słabe prawie nie występowały.
Tabela 4 |
|||||
Zależności między postawami matek a modułami porodowymi |
|||||
Parametr |
Moduł porodowy |
p |
|||
Fizjologiczny n = 92 |
Cięcie cesarskie n = 108 |
||||
Słabe lub średnie |
Optymalne |
Słabe lub średnie |
Optymalne |
||
Karmienie |
28,3% |
71,7% |
62,9% |
37% |
0,00001 |
Zainteresowanie |
17,4% |
82,6% |
13,9% |
86,1% |
0,48 |
Reagowanie |
25% |
75% |
34,3% |
65,7% |
0,26 |
Mówienie, kontakt wzrokowy |
57,6% |
42,4% |
71,3% |
28,7% |
0,04 |
Dotykanie |
51,1% |
48,9% |
56,5% |
43,5% |
0,15 |
Zaobserwowano znamienne różnice między karmieniem piersią (p = 0,0001), sposobem mówienia do dziecka (p = 0,04). Kobiety po porodzie naturalnym częściej karmiły dzieci optymalnie (71,7%), podobnie mówiły do dziecka (42,2%). Parametry obrazujące rozwijające się relacje pozostawały nieistotne (p > 0,05).
DYSKUSJA
Rośnie liczba cięć cesarskich nie tylko w klinikach o najwyższej referencyjności [2]. Postawy mężczyzn wobec narodzin dziecka zmieniają się, a ewolucja ta posiada konsekwencje w triadzie [4]. Jak podaje Ribero, wsparcie kobiety podczas ciąży, porodu i w okresie noworodkowym wpływa na relacje matka–ojciec –dziecko [4]. Intencją wielu kobiet było odbycie porodu z osobą bliską, a połowa rodzących fizjologicznie i 22,2% rodzących cięciem cesarskim zrealizowało zamiar. Tylko 35% brało udział w edukacji przedporodowej, co mogło wpłynąć na brak świadomości znaczenia obecności partnera przy porodzie [4].
Standard socjalny polskich szpitali często uniemożliwia wspólne przebywanie rodzin. Wśród badanych 65% nie miało kontaktu z dzieckiem po porodzie, choć standard opieki okołoporodowej (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 26.09.2010 r.) zaleca takie działania wraz ze wsparciem laktacyjnym. Kobiety rodzące fizjologicznie częściej miały długi kontakt z dzieckiem (p = 0,01) i podejmowały karmienie piersią (p = 0,00001), a ich sposób zwracania się do dziecka był optymalny (p = 0,04), korzystnie wpływając na tworzenie więzi, co potwierdzają inni badacze [1, 2]. W przypadku cięć cesarskich, kontakt z matką miał formę pokazania dziecka. Wynik można zmienić, zastępując kontakt matki z dzieckiem na kontakt z ojcem [4]. Erlandsson wskazał pozytywne następstwa wczesnego kontaktu ojca z dzieckiem [5]. Dzieci po cięciu cesarskim z kontaktem zastępczym z ojcem były spokojniejsze, mniej płakały, chętniej ssały pierś, w porównaniu z dziećmi pielęgnowanymi tradycyjnie. Wczesna aktywność ojca po porodzie wspiera emocjonalnie i fizycznie kobietę [4, 5].
WNIOSKI
Opiekę poporodową należy ukierunkować na wsparcie matek, w tym laktacyjne i włączając partnera w opiekę.
Kobiety rodzące przez cięcie cesarskie znamiennie częściej nie miały bezpośredniego kontaktu z dzieckiem po porodzie, co utrudnia tworzenie więzi w diadzie.
Adres do korespondencji:
dr n. med. Dorota Pilch
Zakład Pielęgniarstwa PUM
ul. Żołnierska 48, 70–210 Szczecin
e-mail: dpilch@pum.edu.pl
PIŚMIENNICTWO
Rocha S.M. Mother-child bonding: comparative study of mothers after normal delivery and cesarean section. Revista Brasileira De Enfermagem 2003; 56: 125.
Taschner U. Auswirkungen einer Sectio auf Bonding und Stillen. Die Hebamme 2009; 22: 24–29.
Carfoot S., Williamson P., Dickson R. A randomized controlled trial in the north of England examining the effects of skin-to-skin care on breast feeding. Midwifery 2005; 21: 71–79.
Ribero A.F. At last dyad becomes triad? An evolution of the concept of father and his participation during birth of child. Servir. 2005; 53: 190–194.
Erlandsson K. Skin-to-skin care with the father cesarean birth and its effect on newborn crying and prefeeding behavior. Birth 2007; 34: 105–114.
Ćwiek D., Czajka R., Augustyniuk K., Grochans E. Wpływ sposobu zakończenia ciąży na decyzję o podjęciu karmienia naturalnego i na czas karmienia piersią przez pierwsze 4–6 tygodni po porodzie w zależności od uczestnictwa w zajęciach szkoły rodzenia. Fam. Med. Primary Care Rev. 2006; 2: 206–211.
Birch A. Psychologia rozwojowa w zarysie. PWN, Warszawa 2007: 25–32, 34–50.
