WYBRANE PROBLEMY KLINICZNE

Barbara Nieradko-Iwanicka1, 2

1Katedra i Zakład Higieny, Uniwersytet Medyczny, Lublin

21. Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką, SPZOZ, Lublin

Zastosowanie testu stania na jednej nodze do oceny aktywności choroby i nasilenia bólu u pacjentów z chorobami układu ruchu — badanie pilotażowe

One leg standing test as a tool to assess disease activity and pain in patients with musculoskeletal diseases — pilot study

WSTĘP

Test stania na jednej nodze (TSJN) dotychczas był stosowany do oceny stanu zdrowia i ryzyka upadków u ludzi w podeszłym wieku [1]. Dotychczas opublikowane wyniki badań wskazywały, że zdolność do stania na jednej nodze zmniejsza się wraz z wiekiem [2, 3]. Test stania na jednej nodze (TSJN) zalazł najszersze zastosowanie w Japonii [4].

CEL PRACY

Celem pracy było porównanie wyników TSJN, wzrokowej skali bólu (VAS, Visual Pain Scale) oraz skali aktywności choroby DAS28 (Disease Activity Score 28) w dwóch grupach pacjentów: z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS) oraz chorych na chorobę zwyrodnieniową stawów (ChZS).

MATERIAŁ I METODY

W badaniu dobrowolnie i anonimowo wzięło udział 20 pacjentów konsultowanych w poradni reumatologicznej. Uczestników podzielono na dwie grupy po 10 osób: grupę I — chorych na ChZS i grupę II — chorych na RZS. W grupie I było osiem kobiet i dwóch mężczyzn, a średnia ich wieku wynosiła 57,6 lat. W grupie II było siedem kobiet i trzech mężczyzn, zaś średnia ich wieku wyniosła 67,2 lat. Mierzono czas stania każdego pacjenta na prawej, potem na lewej nodze ze skrzyżowanymi na piersiach rękami, boso, z otwartymi oczami. Badanie powtarzano trzykrotnie. Badanie kończono, gdy pacjent tracił równowagę lub mijało 45 sekund pomiaru. Wyliczano średnią z trzech pomiarów TSJN. Wszyscy uczestnicy określali odczuwany poziom bólu stawów na wzrokowej skali bólu (VAS). Pacjentom z RZS wyliczano wskaźnik aktywności choroby — DAS28 (biorąc pod uwagę stężenie białka C-reaktywnego lub OB, liczbę stawów bolesnych i obrzękniętych oraz VAS).

WYNIKI

Średni czas stania na prawej i lewej nodze w obu grupach badanych pacjentów przedstawiono na rycinie 1. Wynik TSJN dla prawej nogi był istotnie dłuższy u pacjentów z ChZS niż wśród pacjentów z RZS. Chorzy na RZS stali na jednej nodze tym krócej, im wyższy był ich DAS 28 (ryc. 2). Najwyraźniej widać tę zależność w ocenie stania na lewej nodze. Wartość VAS we wszystkich grupach była odwrotnie proporcjonalna do wyników TSJN (ryc. 3).

Rycina 1. Średni czas stania na prawej (P) i lewej (L) nodze w grupie chorych na ChZS i RZS. Średnie ± SEM, ANOVA; *p < 0,05, w porównaniu z czasem stania na prawej nodze chorych na ChZS, n = 10; ChZSP — choroba zwyrodnieniowa stawów, noga prawa; ChZSL — choroba zwyrodnieniowa stawów, noga lewa; RZSP — reumatoidalne zapalenie stawów, noga prawa; RZSL — reumatoidalne zapalenie stawów, noga lewa

Rycina 2. Zależność między średnim czasem stania na prawej (P) i lewej (L) nodze a wyliczonym wskaźnikiem aktywności choroby — DAS28 w grupie chorych na RZS

Rycina 3. Zależność między średnim czasem stania na prawej (P) i lewej (L) nodze a poziomem odczuwanego przez pacjentów bólu stawów zaznaczonego na skali wzrokowej (VAS)

DYSKUSJA

Starzenie się ludności świata, wzrost zapadalności na osteoporozę i związane z nią ryzyko złamań zmuszają badaczy na całym świecie do poszukiwania narzędzi do oceny sprawności organizmu, ryzyka upadków i złamań. Test stania na jednej nodze (TSJN) jest jednym z najprostszych tego rodzaju testów. Ocenia kompleksowo sprawność układu nerwowego oraz kostno-stawowego [1]. Udowodniono, że podczas chodzenia największym naciskom podlega szyjka kości udowej, a spacer jest jedną z metod wzmacniania kości, zapobiegania sarkopenii i złamaniom osteoporotycznym [5]. Podobnie korzystnie działają ćwiczenia w wodzie [6]. Pozwalają zmniejszyć masę ciała i poprawić siłę mięśni, co jest szczególnie istotne w podeszłym wieku, gdy u większości pacjentów tkanka mięśniowa jest zastępowana tkanką tłuszczową [7].

Choroby zapalne, jak RZS, zwiększają ryzyko niepełnosprawności oraz rozwoju osteoporozy. Miarą aktywności RZS jest DAS28 (< 2,6 oznacza remisję choroby; 2,6–3,2 niską aktywność choroby; 3,2–5,2 umiarkowaną aktywność choroby; > 5,1 dużą aktywność choroby). W prezentowanym badaniu wykazano, że TSJN, szczególnie w odniesieniu do lewej nogi (niedominującej), może być, obok DAS28, użytecznym testem do szybkiej oceny klinicznej stanu pacjenta chorego na RZS.

WNIOSKI

Test stania na jednej nodze (TSJN) może być alternatywnym do VAS i DAS28 narzędziem do oceny aktywności choroby układu ruchu.

Adres do korespondencji:

dr hab. n. med. Barbara Nieradko-Iwanicka

Katedra i Zakład Higieny UM

ul. Radziwiłłowska 11, 20–080 Lublin

tel.: (081) 448 61 30

e-mail: bnieradkoiwanicka@wp.pl

PIŚMIENNICTWO

1. Drusini A.G., Eleazer G.P., Caiazzo M. i wsp. One-leg standing balance and functional status in an elderly community-dwelling population in Northeast Italy. Aging Clin. Exp. 2002; 14: 42–46.

2. El-Sobkey S.B. Normative values for one-leg balance test in population-based sample of community-dwelling older people. Mid-East J. Sci. Res. 2011; 7: 497–503.

3. Springer B.A., Marin R., Cyhan T. i wsp. Normative values for the unipedal stance test with eyes open and closed. J. Ger. Phys. Ther. 2007; 30: 8–15.

4. Michikawa T., Nishiwaki Y., Takebayashi T. i wsp. One-leg standing test for elderly populations. J. Orthop. Sci. 2009; 14: 675–685.

5. Qian J.G., Li Z., Zhang H. i wsp. Effectiveness of selected fitness exercises on stress of femoral neck using musculoskeletal dynamics simulation and finite element model. J. Hum. Kin. 2014; 41: 59–70.

6. Kasprzak Z., Pilaczyńska-Szcześniak Ł. Effects of regular exercises in the water on the metabolic profile of women with abdominal obesity. J. Hum. Kin. 2014; 41: 71–79.

7. Sapilak B.J., Bujnowska-Fedak M.M., Melon-Sapilak M. i wsp. Ocena stanu odżywienia i siły mięśniowej pacjentów hospitalizowanych w oddziale geriatrycznym. Fam. Med. Prim. Care. Rev. 2014; 16: 287–290.