Forum Medycyny Rodzinnej 2009;3(5):347-358.
Tom 3, Nr 5 (2009)
Artykuł redakcyjny
Opublikowany online: 2009-11-03
Streszczenie
Chociaż miejscowe glikokortykosteroidy (GKS) zostały wprowadzone do lecznictwa dermatologicznego
ponad 50 lat temu, nadal szeroko wykorzystuje się wywierany przez nie
efekt przeciwzapalny, antyproliferacyjny oraz immunosupresyjny.
Mechanizm działania GKS jest coraz lepiej poznany. Pobudzają one syntezę m.in. lipokortyny
1 i wazokortyny, hamują produkcję cytokin prozapalnych, proliferację limfocytów
T, B i komórek Langerhansa, zmniejszają ekspresję cząsteczek adhezyjnych, zwiększają
aktywność endonukleaz i obojętnej endopeptydazy oraz regulują funkcje eozynofilów.
Glikokortykosteroidy są lekami z wyboru w wielu jednostkach chorobowych (dermatozach
zapalnych, hiperproliferacyjnych i autoimmunologicznych). Efekt końcowy ich
działania zależy od poprawnej diagnozy, współpracy z pacjentem, siły działania preparatu,
podłoża, sposobu aplikacji (metoda konwencjonalna lub naprzemienna), a także
od czynników genetycznych warunkujących indywidualną wrażliwość.
Obecnie jest dostępnych kilkadziesiąt preparatów, które dzięki modyfikacjom cząsteczki
leku i zastosowaniu nowych podłoży (o mniejszym potencjale działania drażniącego
i alergizującego na przykład dzięki wyeliminowaniu białego wosku pszczelego) cechują
się znacznie większą siłą działania i jednocześnie profilem bezpieczeństwa niż używany
początkowo hydrokortyzon. Podejmując jednak leczenie preparatami GKS, należy zawsze
brać pod uwagę możliwość wywołania działań niepożądanych. Spośród miejscowych
najczęściej stwierdza się ścieńczenie skóry, rozstępy, zapalenie okołoustne i trądzik
posteroidowy. Shibata i wsp. wykazali, że istotnym czynnikiem zaostrzającym/prowokującym
powstawanie zmian trądzikowych może być, wywołane przez GKS, zwiększenie ekspresji
genów dla receptorów Toll-like. Ogólnoustrojowe działania niepożądane, takie jak: hiperglikemia,
zaćma, wzrost ciśnienia tętniczego, niewydolność nadnerczy czy hamowanie osi
podwzgórze-przysadka-nadnercza, występują natomiast rzadko.
Ze względu na między innymi odmienną budowę skóry szczególnej rozwagi wymaga stosowanie
miejscowych GKS u dzieci. Zalecane są u nich przede wszystkim GKS o słabej sile
działania, głównie w formie recepturowej, z oszczędzeniem fałdów skórnych i twarzy.
Odrębnym zagadnieniem jest obawa przed stosowaniem miejscowej glikokortykosteroidoterapii
- "fobia steroidowa" oraz mała wiedza pacjentów dotycząca tych preparatów,
prowadząca w konsekwencji do nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych. Stąd
rekomendacje Dermatologicznej Grupy Roboczej, by ulotki miejscowych GKS zawierały
jasne informacje o "jednostce opuszki palca" oraz zalecenia "nakładania wystarczającej
ilości preparatu do pokrycia zmienionej chorobowo okolicy".
Streszczenie
Chociaż miejscowe glikokortykosteroidy (GKS) zostały wprowadzone do lecznictwa dermatologicznego
ponad 50 lat temu, nadal szeroko wykorzystuje się wywierany przez nie
efekt przeciwzapalny, antyproliferacyjny oraz immunosupresyjny.
Mechanizm działania GKS jest coraz lepiej poznany. Pobudzają one syntezę m.in. lipokortyny
1 i wazokortyny, hamują produkcję cytokin prozapalnych, proliferację limfocytów
T, B i komórek Langerhansa, zmniejszają ekspresję cząsteczek adhezyjnych, zwiększają
aktywność endonukleaz i obojętnej endopeptydazy oraz regulują funkcje eozynofilów.
Glikokortykosteroidy są lekami z wyboru w wielu jednostkach chorobowych (dermatozach
zapalnych, hiperproliferacyjnych i autoimmunologicznych). Efekt końcowy ich
działania zależy od poprawnej diagnozy, współpracy z pacjentem, siły działania preparatu,
podłoża, sposobu aplikacji (metoda konwencjonalna lub naprzemienna), a także
od czynników genetycznych warunkujących indywidualną wrażliwość.
Obecnie jest dostępnych kilkadziesiąt preparatów, które dzięki modyfikacjom cząsteczki
leku i zastosowaniu nowych podłoży (o mniejszym potencjale działania drażniącego
i alergizującego na przykład dzięki wyeliminowaniu białego wosku pszczelego) cechują
się znacznie większą siłą działania i jednocześnie profilem bezpieczeństwa niż używany
początkowo hydrokortyzon. Podejmując jednak leczenie preparatami GKS, należy zawsze
brać pod uwagę możliwość wywołania działań niepożądanych. Spośród miejscowych
najczęściej stwierdza się ścieńczenie skóry, rozstępy, zapalenie okołoustne i trądzik
posteroidowy. Shibata i wsp. wykazali, że istotnym czynnikiem zaostrzającym/prowokującym
powstawanie zmian trądzikowych może być, wywołane przez GKS, zwiększenie ekspresji
genów dla receptorów Toll-like. Ogólnoustrojowe działania niepożądane, takie jak: hiperglikemia,
zaćma, wzrost ciśnienia tętniczego, niewydolność nadnerczy czy hamowanie osi
podwzgórze-przysadka-nadnercza, występują natomiast rzadko.
Ze względu na między innymi odmienną budowę skóry szczególnej rozwagi wymaga stosowanie
miejscowych GKS u dzieci. Zalecane są u nich przede wszystkim GKS o słabej sile
działania, głównie w formie recepturowej, z oszczędzeniem fałdów skórnych i twarzy.
Odrębnym zagadnieniem jest obawa przed stosowaniem miejscowej glikokortykosteroidoterapii
- "fobia steroidowa" oraz mała wiedza pacjentów dotycząca tych preparatów,
prowadząca w konsekwencji do nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych. Stąd
rekomendacje Dermatologicznej Grupy Roboczej, by ulotki miejscowych GKS zawierały
jasne informacje o "jednostce opuszki palca" oraz zalecenia "nakładania wystarczającej
ilości preparatu do pokrycia zmienionej chorobowo okolicy".
Słowa kluczowe
miejscowe glikokortykosteroidy; mechanizm działania; działania niepożądane
Tytuł
Miejscowe glikokortykosteroidy w leczeniu chorób skóry - zalecane standardy postępowania
Czasopismo
Forum Medycyny Rodzinnej
Numer
Tom 3, Nr 5 (2009)
Typ artykułu
Artykuł redakcyjny
Strony
347-358
Opublikowany online
2009-11-03
Wyświetlenia strony
3005
Wyświetlenia/pobrania artykułu
93022
Rekord bibliograficzny
Forum Medycyny Rodzinnej 2009;3(5):347-358.
Słowa kluczowe
miejscowe glikokortykosteroidy
mechanizm działania
działania niepożądane
Autorzy
Andrzej Kaszuba
Marta Pastuszka
Aleksandra Kaszuba